نمونه دادخواست مطالبه وجه چک صیادی

برای مطالبه وجه چک صیادی که برگشت خورده است، تنظیم و تقدیم یک دادخواست دقیق و مستند به مراجع قانونی ضروری است. این دادخواست به دارنده چک کمک می کند تا با استناد به قوانین جدید و به ویژه ماده ۲۳ اصلاحی قانون صدور چک، بتواند از طریق اجرای احکام دادگستری یا دادگاه، حقوق خود را مطالبه کرده و به وجه چک و خسارات مربوطه دست یابد.

چک صیادی، که با هدف افزایش شفافیت و اعتبار معاملات مالی و کاهش پرونده های مربوط به چک های بلامحل طراحی شده، ویژگی های منحصربه فردی دارد که فرآیند مطالبه وجه آن را نسبت به چک های قدیمی متمایز می کند. سامانه یکپارچه صیاد (صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک) امکان ثبت، استعلام و پیگیری وضعیت چک ها را فراهم آورده و همین امر اعتبار این اسناد را به شکل چشمگیری ارتقا بخشیده است.

تفاوت اساسی مطالبه وجه چک صیادی با چک های قدیمی، در سرعت و کارایی بالاتر فرآیند وصول است. این مزیت عمدتاً ناشی از امکان اقدام مستقیم از طریق اجرای احکام دادگستری، بدون نیاز به طی فرآیند طولانی دادرسی در دادگاه بدوی، بر اساس ماده ۲۳ اصلاحی قانون صدور چک است. این ماده، مسیر وصول چک های صیادی را برای دارنده آن تسهیل و تسریع کرده و از حجم پرونده های قضایی کاسته است. آشنایی با جزئیات این ماده و سایر قوانین مرتبط، کلید موفقیت در مطالبه سریع و کارآمد وجه چک صیادی برگشتی است.

مراحل گام به گام مطالبه وجه چک صیادی برگشتی (مسیر مستقیم و کارآمد)

برای مطالبه وجه چک صیادی برگشتی، باید یک مسیر قانونی مشخص و مرحله به مرحله را طی کنید. این مسیر، به لطف قوانین جدید، به ویژه برای چک های صیادی، به مراتب سریع تر و کارآمدتر از گذشته شده است. در ادامه، این مراحل را به طور جامع و دقیق بررسی می کنیم تا بتوانید با آگاهی کامل اقدام کنید.

گام اول: برگشت زدن چک صیادی و دریافت گواهی عدم پرداخت

اولین و حیاتی ترین گام در فرآیند مطالبه وجه چک صیادی، برگشت زدن آن و دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک است. بدون این گواهی، امکان هرگونه اقدام حقوقی وجود نخواهد داشت.

1. مراجعه به بانک: در تاریخ سررسید چک یا پس از آن، به بانکی که چک روی آن صادر شده است (بانک محال علیه) مراجعه کنید. لازم است که چک فیزیکی و مدارک هویتی شما (کارت ملی) همراهتان باشد.
2. درخواست برگشت چک: به متصدی بانک اعلام کنید که قصد برگشت زدن چک را به دلیل عدم موجودی یا کسر موجودی دارید. بانک پس از بررسی حساب صادرکننده و تأیید عدم موجودی کافی، اقدام به برگشت چک می کند.
3. دریافت گواهی عدم پرداخت: بانک موظف است یک «گواهی عدم پرداخت» یا «کسر موجودی» صادر کند. این گواهی یک سند رسمی است که اطلاعات مهمی از جمله:
   • مشخصات کامل چک (شماره چک، تاریخ سررسید، مبلغ، شماره حساب)
   • مشخصات صادرکننده و دارنده چک
   • دلیل عدم پرداخت (مثلاً کسر موجودی)
   • کد رهگیری ۱۶ رقمی: این کد برای چک های صیادی بسیار مهم است و برای پیگیری های بعدی در مراجع قضایی الزامی است. اطمینان حاصل کنید که این کد در گواهی درج شده باشد.
4. مدارک لازم از بانک: علاوه بر گواهی عدم پرداخت، از بانک بخواهید تصویر (کپی برابر اصل) چک برگشت خورده را نیز ضمیمه گواهی کند. همچنین، ممکن است نیاز باشد اطلاعات مربوط به ثبت چک در سامانه صیاد را نیز از بانک دریافت کنید.

این گواهی و کد رهگیری آن، سنگ بنای تمامی اقدامات قانونی بعدی برای مطالبه وجه چک صیادی شما خواهد بود. بنابراین، دقت در دریافت صحیح و کامل آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

گام دوم: اقدام مستقیم از طریق اجرای احکام دادگستری (اصلی ترین مزیت چک صیادی)

پس از دریافت گواهی عدم پرداخت، مزیت اصلی چک های صیادی در اینجا آشکار می شود: امکان اقدام مستقیم از طریق اجرای احکام دادگستری، بدون نیاز به طرح دعوای طولانی در دادگاه بدوی. این فرآیند بر مبنای ماده ۲۳ اصلاحی قانون صدور چک (مصوب سال ۱۳۹۷) استوار است.

شرح جامع ماده ۲۳ اصلاحی قانون صدور چک: این ماده به دارنده چک صیادی اجازه می دهد تا با ارائه گواهینامه عدم پرداخت، مستقیماً از دادگاه صالح درخواست صدور اجراییه کند. دادگاه در صورت احراز شرایط خاصی، اجرائیه را علیه صاحب حساب، صادرکننده، یا هر دو صادر می نماید. این یعنی دیگر نیازی به اثبات طلب و گذراندن مراحل طولانی دادرسی نیست؛ خود چک، به محض برگشت خوردن و دریافت گواهی، حکم سند لازم الاجرا پیدا می کند.

مزایا و دلایل ارجحیت این روش:

• سرعت بالا: این روش به شکل قابل توجهی زمان وصول وجه چک را کاهش می دهد. دیگر نیازی به ماه ها یا سال ها دادرسی در دادگاه بدوی نیست و مستقیماً وارد مرحله اجرا می شوید.
• عدم نیاز به دادرسی طولانی: بار اثبات طلب از دوش دارنده چک برداشته شده و صرفاً با ارائه مدارک کافی، دستور اجرایی صادر می شود.
• فشار بیشتر بر صادرکننده: سرعت در صدور اجراییه و امکان توقیف اموال، صادرکننده را برای پرداخت بدهی تحت فشار بیشتری قرار می دهد.

شرایط لازم برای استفاده از این مسیر:

• در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد.
• در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.
• گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده ۱۴ قانون صدور چک و تبصره های آن صادر نشده باشد (مثلاً دستور مسدودی چک به دلیل سرقت یا مفقودی).

نحوه ثبت درخواست صدور اجراییه در دفاتر خدمات قضایی:

1. تهیه مدارک: اصل و تصویر مصدق (برابر اصل شده) چک صیادی و گواهی عدم پرداخت حاوی کد رهگیری ۱۶ رقمی را آماده کنید. همچنین، مدارک هویتی (کارت ملی و شناسنامه) ضروری است.
2. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: با در دست داشتن مدارک فوق و پس از ثبت نام در سامانه ثنا، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید.
3. تکمیل درخواست: در دفتر خدمات قضایی، درخواست «صدور اجراییه چک صیادی» را ثبت می کنید. در این درخواست، مشخصات خواهان (دارنده چک)، خوانده (صادرکننده چک) و اطلاعات مربوط به چک را وارد می کنید. همچنین می توانید همزمان درخواست صدور قرار تأمین خواسته را نیز مطرح کنید تا از توقیف اموال بدهکار پیش از صدور اجراییه نهایی اطمینان حاصل شود.
4. پرداخت هزینه ها: هزینه های دادرسی و ثبت درخواست را پرداخت می کنید.
5. ارسال به دادگاه: درخواست شما از طریق سامانه خدمات قضایی به دادگاه صالح (عموماً دادگاه محل اقامت صادرکننده چک یا محل برگشت چک) ارسال می شود. دادگاه پس از بررسی و احراز شرایط ماده ۲۳، دستور صدور اجراییه را صادر می کند.

پس از صدور اجراییه، به صادرکننده چک ابلاغ می شود و او ده روز مهلت دارد تا بدهی خود را پرداخت کند یا با دارنده چک توافقی برای پرداخت انجام دهد یا مالی را برای اجرای حکم معرفی کند. در غیر این صورت، پرونده برای پیگیری به اجرای احکام دادگستری ارسال خواهد شد.

گام سوم: پیگیری اجراییه و توقیف اموال

چنانچه صادرکننده چک در مهلت مقرر پس از ابلاغ اجراییه، اقدامی برای پرداخت بدهی خود انجام ندهد، نوبت به پیگیری از طریق اجرای احکام دادگستری و توقیف اموال وی می رسد.

وظایف اجرای احکام پس از صدور اجراییه:

پس از ارسال پرونده به اجرای احکام، این واحد قضایی مسئولیت پیگیری و اجرای مفاد اجراییه را بر عهده می گیرد. اجرای احکام ابتدا اخطاریه ای به صادرکننده چک ارسال می کند تا برای پرداخت بدهی یا معرفی اموال اقدام کند. اگر صادرکننده همچنان از پرداخت امتناع ورزد، دارنده چک می تواند درخواست شناسایی و توقیف اموال را مطرح کند.

نحوه شناسایی و معرفی اموال بدهکار:

شما به عنوان دارنده چک می توانید در شناسایی اموال صادرکننده چک به اجرای احکام کمک کنید. این شناسایی می تواند از طرق مختلفی انجام شود:

• استعلام از بانک مرکزی: برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی آن ها.
• استعلام از پلیس راهور: برای شناسایی وسایل نقلیه موتوری (خودرو، موتورسیکلت) به نام صادرکننده.
• استعلام از سازمان ثبت اسناد و املاک کشور: برای شناسایی املاک و مستغلات (آپارتمان، زمین، باغ و …) به نام صادرکننده.
• استعلام از بورس و اوراق بهادار: برای شناسایی سهام و اوراق بهادار.
• شناسایی اموال منقول: هرگونه دارایی منقول دیگر که از آن اطلاع دارید (لوازم منزل، کالاهای ارزشمند و…).

پس از معرفی اموال، اجرای احکام دستور توقیف آن اموال را صادر می کند. لازم به ذکر است که در برخی موارد، اجرای احکام خود رأساً برای شناسایی اموال اقدام می کند، اما پیگیری و معرفی اموال توسط شما می تواند روند را تسریع بخشد.

روند توقیف اموال و فروش آن ها (مزایده):

پس از توقیف اموال، کارشناس رسمی دادگستری برای ارزیابی قیمت اموال توقیف شده تعیین می شود. سپس، این اموال از طریق مزایده به فروش می رسند و وجه حاصل از فروش، پس از کسر هزینه های قانونی، به دارنده چک (به میزان طلب وی) پرداخت می شود. اگر اموال توقیف شده برای پرداخت تمام بدهی کافی نباشد، دارنده چک می تواند برای باقیمانده طلب، همچنان پیگیری قانونی انجام دهد.

امکان درخواست ممنوع الخروجی: در کنار توقیف اموال، شما می توانید درخواست ممنوع الخروجی صادرکننده چک را نیز از اجرای احکام بخواهید. این اقدام، فشار مضاعفی بر بدهکار وارد می کند تا برای تسویه بدهی خود اقدام کند.

مطالبه وجه چک صیادی برگشتی از طریق اجرای احکام، با استناد به ماده ۲۳ قانون صدور چک، مسیر قانونی کارآمدی است که به دارنده چک اجازه می دهد بدون طی تشریفات طولانی دادرسی، مستقیماً برای وصول طلب خود و توقیف اموال بدهکار اقدام کند.

مدارک ضروری برای تنظیم و ثبت دادخواست/درخواست اجراییه چک صیادی

برای موفقیت در مطالبه وجه چک صیادی، گردآوری و ارائه مدارک کامل و دقیق از اهمیت حیاتی برخوردار است. نقص در مدارک می تواند فرآیند را به تأخیر اندازد یا حتی با چالش مواجه کند. در اینجا به لیست کاملی از مدارک مورد نیاز اشاره می کنیم:

1. اصل و تصویر مصدق (کپی برابر اصل) چک صیادی:
   • شما باید هم اصل چک صیادی برگشت خورده را داشته باشید و هم کپی برابر اصل شده آن را. این کپی می تواند در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا توسط وکیل شما برابر اصل شود.
2. اصل و تصویر مصدق گواهی عدم پرداخت (مهم: حاوی کد رهگیری ۱۶ رقمی):
   • این گواهی که توسط بانک محال علیه صادر شده، اصلی ترین مدرک شماست. اطمینان حاصل کنید که اطلاعات چک، تاریخ و دلیل عدم پرداخت به درستی در آن درج شده باشد. مهم تر از همه، وجود کد رهگیری ۱۶ رقمی صیادی روی گواهی عدم پرداخت، برای پیگیری از طریق اجرای احکام ضروری است.
3. مدارک هویتی خواهان (کارت ملی، شناسنامه) و در صورت وجود وکیل، وکالتنامه:
   • اصل و کپی کارت ملی و شناسنامه شما (به عنوان دارنده چک و خواهان) برای احراز هویت لازم است.
   • اگر از طریق وکیل اقدام می کنید، اصل و کپی وکالتنامه رسمی که حق مطالبه وجه چک را به وکیل داده باشد، ضروری است.
4. در صورت مطالبه خسارت تأخیر تأدیه، اظهارنامه (جهت تعیین دقیق تر مبدأ محاسبه):
   • برای مطالبه خسارت تأخیر تأدیه، اگرچه مبدأ محاسبه از تاریخ سررسید چک است، اما ارسال یک اظهارنامه رسمی به صادرکننده چک پیش از طرح دعوا، می تواند اراده شما را برای دریافت دین و شروع پیگیری حقوقی به صورت رسمی ثبت کند و در برخی موارد، برای اثبات مطالبه و دقت در محاسبه خسارت تأخیر تأدیه مفید باشد.
5. هرگونه قرارداد یا مدرک پشتیبان دیگر که منشأ صدور چک را مشخص کند (اختیاری):
   • اگرچه چک یک سند مستقل است، اما در برخی موارد خاص (مثلاً اگر صادرکننده ادعای خاصی در مورد چک مطرح کند)، داشتن مدارکی مانند قرارداد خرید و فروش، قرارداد وام، یا هر سندی که نشان دهنده دلیل و منشأ صدور چک باشد، می تواند به تقویت پرونده شما کمک کند. این مدارک اختیاری هستند اما می توانند به عنوان دلایل و منضمات دادخواست ارائه شوند.
6. فرم دادخواست (در صورت اقدام از طریق دادگاه):
   • اگر به هر دلیلی نتوانید از مسیر مستقیم اجرای احکام اقدام کنید (مثلاً اگر چک صیادی در سامانه ثبت نشده باشد) و مجبور به طرح دعوا در دادگاه باشید، باید فرم دادخواست چاپی را تکمیل کرده و به دفاتر خدمات قضایی ارائه دهید.

با آماده سازی کامل این مدارک، فرآیند مطالبه وجه چک صیادی شما با سرعت و دقت بیشتری پیش خواهد رفت.

نمونه دادخواست مطالبه وجه چک صیادی (برگشتی و ثبت شده در سامانه)

در ادامه، یک نمونه دادخواست جامع برای مطالبه وجه چک صیادی برگشتی که در سامانه صیاد ثبت شده است، ارائه می شود. این نمونه با هدف سهولت در تکمیل و ارائه، همراه با توضیحات لازم برای هر بخش طراحی شده است. به یاد داشته باشید که مشخصات را با اطلاعات واقعی پرونده خود تکمیل کنید.

فرم دادخواست مطالبه وجه و خسارت تأخیر تأدیه چک صیادی

---

مشخصات دادخواست:

• خواهان:
  • نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی دارنده چک]
  • نام پدر: [نام پدر دارنده چک]
  • کد ملی: [کد ملی دارنده چک]
  • شماره تماس: [شماره تماس دارنده چک]
  • نشانی دقیق و کد پستی: [نشانی پستی کامل دارنده چک]
• خوانده:
  • نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی صادرکننده چک]
  • نام پدر: [نام پدر صادرکننده چک]
  • کد ملی: [کد ملی صادرکننده چک]
  • شماره تماس: [شماره تماس صادرکننده چک]
  • نشانی دقیق و کد پستی: [نشانی پستی کامل صادرکننده چک]
• وکیل/نماینده قانونی (در صورت وجود):
  • نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی وکیل]
  • شماره پروانه وکالت: [شماره پروانه]
  • نشانی: [نشانی دفتر وکیل]
• خواسته:
  1. مطالبه مبلغ اصلی چک: [مبلغ چک به عدد و حروف] ریال
  2. مطالبه خسارت تأخیر تأدیه: از تاریخ سررسید چک [تاریخ سررسید چک] تا زمان اجرای حکم، بر اساس شاخص بانک مرکزی (مستنداً به رأی وحدت رویه ۸۱۲ مورخ ۱۴۰۰/۰۴/۰۱ دیوان عالی کشور).
  3. مطالبه کلیه خسارات دادرسی: شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت وجود وکیل)، هزینه کارشناسی و هرگونه هزینه قانونی دیگر.
  4. تقاضای بدوی صدور قرار تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی: (برای توقیف اموال خوانده پیش از صدور حکم نهایی و اجراییه، مستنداً به ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی و بند د تبصره ۲ ماده ۲۳ قانون صدور چک)
• دلایل و منضمات دادخواست:
  1. اصل و تصویر مصدق چک صیادی به شماره [شماره سریال چک] مورخ [تاریخ سررسید چک]
  2. اصل و تصویر مصدق گواهی عدم پرداخت شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] صادره از بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] مورخ [تاریخ برگشت چک] (حاوی کد رهگیری ۱۶ رقمی: [کد رهگیری صیادی])
  3. تصویر مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان (و وکیل در صورت وجود)
  4. (در صورت لزوم) تصویر مصدق اظهارنامه ارسالی به خوانده به شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه]
  5. (در صورت وجود) تصویر مصدق [عنوان قرارداد یا مدرک پشتیبان دیگر]

---

شرح دادخواست:

ریاست محترم دادگاه عمومی (یا شورای حل اختلاف، در صورت صلاحیت) شهرستان [نام شهرستان دادگاه صالح]

با سلام و تقدیم احترام،

احتراماً به استحضار می رساند: خوانده محترم، آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده]، یک فقره چک صیادی به شماره سریال [شماره سریال چک] و مبلغ [مبلغ چک به عدد و حروف] ریال، مورخ [تاریخ سررسید چک]، عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه]، در وجه اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] صادر و تسلیم نموده اند. این چک در سامانه صیاد نیز به درستی ثبت گردیده است.

در تاریخ سررسید مذکور، با مراجعه به بانک محال علیه، متأسفانه به دلیل [دلیل عدم پرداخت مانند: عدم موجودی کافی / کسر موجودی / مسدودی حساب / و غیره]، چک مذکور پرداخت نگردید و گواهی عدم پرداخت به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] و کد رهگیری صیادی [کد رهگیری صیادی] صادر گردید که تصویر مصدق آن به پیوست تقدیم می گردد. از آن تاریخ تاکنون، با وجود مراجعات مکرر و پیگیری های اینجانب، خوانده محترم از پرداخت وجه چک و ایفای تعهد خود امتناع ورزیده اند.

با عنایت به مراتب فوق و به استناد ماده ۲۳ اصلاحی قانون صدور چک (مصوب سال ۱۳۹۷) که امکان صدور اجراییه مستقیم را برای چک های صیادی فراهم آورده است، و همچنین با توجه به عدم وجود هیچ گونه شرط یا قید تضمینی در متن چک که مانع صدور اجراییه باشد، تقاضا دارد:

1. بدواً و پیش از ابلاغ به خوانده، دستور صدور قرار تأمین خواسته از کلیه اموال و دارایی های منقول و غیرمنقول خوانده محترم، معادل مبلغ خواسته، جهت جلوگیری از تضییع حقوق اینجانب و با استناد به تبصره ۲ ماده ۲۳ قانون صدور چک و ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، صادر گردد.
2. پس از صدور قرار تأمین خواسته و اجرای آن، دستور به صدور اجراییه علیه خوانده محترم جهت مطالبه اصل مبلغ [مبلغ چک به عدد و حروف] ریال.
3. همچنین، خوانده به پرداخت خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک (مورخ [تاریخ سررسید چک]) تا زمان پرداخت کامل وجه چک، بر اساس نرخ شاخص بانک مرکزی و مطابق رأی وحدت رویه شماره ۸۱۲ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، محکوم گردد.
4. خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت وجود)، و سایر هزینه های قانونی در حق اینجانب محکوم شود.

پیشاپیش از بذل توجه و دستور مقتضی حضرتعالی کمال تشکر را دارم.

با احترام فراوان،

[نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل وی]

[تاریخ ثبت دادخواست]

نکات مهم در تکمیل نمونه دادخواست

تکمیل صحیح هر بخش از دادخواست، نقشی کلیدی در سرعت و موفقیت فرآیند مطالبه دارد. به موارد زیر توجه کنید:

• مشخصات خواهان و خوانده: تمامی اطلاعات هویتی و آدرس ها باید کاملاً دقیق و منطبق با اطلاعات ثبت شده در سامانه ثنا باشد تا ابلاغ ها به درستی صورت گیرد.
• خواسته: به وضوح و با عدد و حروف، مبلغ اصلی چک را قید کنید. درخواست خسارت تأخیر تأدیه و هزینه های دادرسی را فراموش نکنید. تأمین خواسته را نیز در ابتدای دادخواست درخواست کنید تا اموال خوانده قبل از اجرای حکم توقیف شود.
• دلایل و منضمات: تمامی مدارک را به دقت فهرست کرده و از ارائه کپی برابر اصل شده آن ها اطمینان حاصل کنید. شماره سریال چک، کد رهگیری صیادی و شماره گواهی عدم پرداخت از اهمیت ویژه ای برخوردارند.
• شرح دادخواست: توضیح دهید که چک چگونه صادر شده، چرا برگشت خورده و پیگیری های شما تاکنون چه بوده است. به ماده ۲۳ قانون صدور چک و رأی وحدت رویه ۸۱۲ دیوان عالی کشور (برای خسارت تأخیر تأدیه) به صراحت اشاره کنید.
• مرجع صالح: معمولاً دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده یا محل صدور چک صالح است. در مورد چک های کمتر از ۲۰ میلیون تومان، شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی است.

نمونه دادخواست مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده در سامانه صیاد

یکی از مهمترین تفاوت های چک صیادی با چک های قدیمی و حتی با چک های صیادی که به درستی ثبت شده اند، در مسیر حقوقی مطالبه وجه آن ها نهفته است. اگر چک صیادی در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، دارنده آن از مزایای ماده ۲۳ قانون صدور چک محروم خواهد بود و نمی تواند مستقیماً از اجرای احکام دادگستری درخواست صدور اجراییه کند. در این شرایط، مسیر مطالبه وجه، همانند چک های قدیمی یا اسناد عادی، از طریق طرح دعوای حقوقی در دادگاه خواهد بود.

مسیر حقوقی متفاوت برای چک های ثبت نشده

زمانی که یک چک صیادی در سامانه صیاد ثبت نشده است، از نظر قانون، ماهیت آن از یک سند تجاری لازم الاجرا که مستقیماً قابلیت صدور اجراییه دارد، به یک سند عادی اثبات کننده طلب تنزل پیدا می کند. این بدان معناست که دارنده چک باید با تقدیم دادخواست به دادگاه عمومی حقوقی، ابتدا وجود دین را اثبات کند و پس از طی مراحل دادرسی و صدور حکم قطعی، در صورت پیروزی در دعوا، می تواند برای اجرای حکم به اجرای احکام مراجعه کند. این مسیر، به مراتب طولانی تر و پیچیده تر از مسیر مستقیم اجراییه برای چک های ثبت شده است.

مشکلات و تبعات عدم ثبت چک صیادی در سامانه:

• عدم امکان صدور اجراییه مستقیم: اصلی ترین مزیت چک صیادی از بین می رود و باید مراحل طولانی دادگاه را طی کرد.
• بار اثبات بیشتر: اگرچه چک خود دلیلی بر بدهی است، اما در صورت عدم ثبت، ممکن است صادرکننده دفاعیاتی مبنی بر عدم وجود دین، تضمینی بودن چک، یا سایر ادعاها را مطرح کند که رسیدگی به آن ها زمان بر خواهد بود.
• کاهش اعتماد: عدم ثبت چک ممکن است از دیدگاه مراجع قضایی، نشانه ای از نقص در معامله یا قصد خاص صادرکننده تلقی شود.

نمونه دادخواست اختصاصی با تأکید بر عدم ثبت و درخواست اثبات رابطه حقوقی

در ادامه یک نمونه دادخواست برای مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده ارائه می شود. توجه داشته باشید که در این نوع دادخواست، تأکید بر «اثبات وجود دین» و سپس «مطالبه وجه» است.

فرم دادخواست مطالبه وجه و خسارت تأخیر تأدیه چک صیادی ثبت نشده در سامانه

---

مشخصات دادخواست:

• خواهان:
  • نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی دارنده چک]
  • نام پدر: [نام پدر دارنده چک]
  • کد ملی: [کد ملی دارنده چک]
  • شماره تماس: [شماره تماس دارنده چک]
  • نشانی دقیق و کد پستی: [نشانی پستی کامل دارنده چک]
• خوانده:
  • نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی صادرکننده چک]
  • نام پدر: [نام پدر صادرکننده چک]
  • کد ملی: [کد ملی صادرکننده چک]
  • شماره تماس: [شماره تماس صادرکننده چک]
  • نشانی دقیق و کد پستی: [نشانی پستی کامل صادرکننده چک]
• وکیل/نماینده قانونی (در صورت وجود):
  • نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی وکیل]
  • شماره پروانه وکالت: [شماره پروانه]
  • نشانی: [نشانی دفتر وکیل]
• خواسته:
  1. اثبات وجود دین: به مبلغ [مبلغ چک به عدد و حروف] ریال به استناد یک فقره چک صیادی ثبت نشده.
  2. مطالبه مبلغ اصلی چک: [مبلغ چک به عدد و حروف] ریال.
  3. مطالبه خسارت تأخیر تأدیه: از تاریخ سررسید چک [تاریخ سررسید چک] تا زمان اجرای حکم، بر اساس شاخص بانک مرکزی (مستنداً به رأی وحدت رویه ۸۱۲ مورخ ۱۴۰۰/۰۴/۰۱ دیوان عالی کشور و ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی).
  4. مطالبه کلیه خسارات دادرسی: شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت وجود وکیل)، هزینه کارشناسی و هرگونه هزینه قانونی دیگر.
  5. تقاضای بدوی صدور قرار تأمین خواسته با تودیع خسارت احتمالی: (برای توقیف اموال خوانده پیش از صدور حکم نهایی، با تودیع خسارت احتمالی توسط خواهان)
• دلایل و منضمات دادخواست:
  1. اصل و تصویر مصدق چک صیادی به شماره [شماره سریال چک] مورخ [تاریخ سررسید چک] (ثبت نشده در سامانه صیاد)
  2. اصل و تصویر مصدق گواهی عدم پرداخت شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] صادره از بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] مورخ [تاریخ برگشت چک]
  3. تصویر مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان (و وکیل در صورت وجود)
  4. اعلامیه عدم ثبت چک در سامانه صیاد از بانک (در صورت امکان دریافت)
  5. (در صورت وجود) تصویر مصدق اظهارنامه ارسالی به خوانده مبنی بر لزوم ثبت چک
  6. (در صورت وجود) تصویر مصدق [عنوان قرارداد یا مدرک پشتیبان] که منشأ صدور چک را اثبات می کند.
  7. (در صورت وجود) شهادت شهود، سوگند، یا هر دلیل دیگری که اثبات کننده رابطه حقوقی و وجود دین باشد.

---

شرح دادخواست:

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان دادگاه صالح]

با سلام و تقدیم احترام،

احتراماً به استحضار می رساند: خوانده محترم، آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده]، یک فقره چک صیادی به شماره سریال [شماره سریال چک] و مبلغ [مبلغ چک به عدد و حروف] ریال، مورخ [تاریخ سررسید چک]، عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه]، در وجه اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] صادر و تسلیم نموده اند. متأسفانه، علی رغم صیادی بودن برگ چک، خوانده محترم از ثبت مشخصات این چک در سامانه صیاد خودداری نموده اند.

در تاریخ سررسید مذکور، با مراجعه به بانک محال علیه، به دلیل [دلیل عدم پرداخت مانند: عدم موجودی کافی / کسر موجودی / مسدودی حساب / و غیره]، چک مذکور پرداخت نگردید و گواهی عدم پرداخت به شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] صادر گردید که تصویر مصدق آن به پیوست تقدیم می گردد. با وجود پیگیری های مکرر و حتی ارسال اظهارنامه به شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] به خوانده مبنی بر لزوم ثبت چک و پرداخت وجه آن، ایشان از ایفای تعهد خود امتناع ورزیده اند.

با توجه به عدم ثبت چک صیادی مذکور در سامانه صیاد، و عدم امکان استفاده از مزایای ماده ۲۳ قانون صدور چک، اینجانب ناگزیر به طرح دعوای حقوقی برای مطالبه وجه و اثبات دین می باشم. بر این اساس و با تقدیم این دادخواست، تقاضا دارد:

1. بدواً، دستور صدور قرار تأمین خواسته از کلیه اموال و دارایی های خوانده محترم، معادل مبلغ خواسته، جهت جلوگیری از تضییع حقوق اینجانب و با تودیع خسارت احتمالی توسط خواهان صادر و اجرا گردد.
2. پس از رسیدگی و احراز صحت مطالب، حکم بر اثبات وجود دین خوانده به مبلغ [مبلغ چک به عدد و حروف] ریال صادر شود.
3. خوانده به پرداخت اصل مبلغ چک [مبلغ چک به عدد و حروف] ریال در حق اینجانب محکوم گردد.
4. همچنین، خوانده به پرداخت خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک (مورخ [تاریخ سررسید چک]) تا زمان پرداخت کامل وجه چک، بر اساس نرخ شاخص بانک مرکزی و مطابق رأی وحدت رویه شماره ۸۱۲ هیأت عمومی دیوان عالی کشور و ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، محکوم گردد.
5. خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت وجود)، و سایر هزینه های قانونی در حق اینجانب محکوم شود.

پیشاپیش از بذل توجه و دستور مقتضی حضرتعالی کمال تشکر را دارم.

با احترام فراوان،

[نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل وی]

[تاریخ ثبت دادخواست]

نکات حقوقی مرتبط با این نوع چک ها و دفاع احتمالی خوانده

• لزوم اثبات دین: در این موارد، بار اثبات دین بر عهده خواهان (دارنده چک) است. اگرچه چک خود سندیت دارد، اما صادرکننده ممکن است ادعاهایی مبنی بر مشروط بودن، تضمینی بودن یا عدم وصول وجه به دلیل خاص را مطرح کند.
• دفاع احتمالی خوانده: صادرکننده می تواند ادعا کند که ثبت چک به عهده وی نبوده یا به دلایل موجهی از ثبت آن امتناع کرده است. همچنین می تواند ادعای مفقودی چک یا سرقت آن را مطرح کند. در چنین مواردی، مدارک پشتیبان و اظهارنامه ارسالی شما می تواند بسیار کمک کننده باشد.
• صلاحیت دادگاه: برای مطالبه وجه چک های صیادی ثبت نشده، دادگاه عمومی حقوقی صالح است. اگر مبلغ چک کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی دارد.
• خسارت احتمالی برای تأمین خواسته: بر خلاف چک های صیادی ثبت شده که نیازی به تودیع خسارت احتمالی برای تأمین خواسته ندارند، در مورد چک های ثبت نشده، خواهان معمولاً باید ۱۰ تا ۳۰ درصد مبلغ خواسته را به عنوان خسارت احتمالی تودیع کند تا قرار تأمین خواسته صادر شود.

نحوه مطالبه خسارت تأخیر تأدیه چک صیادی و سایر هزینه ها

علاوه بر اصل مبلغ چک، دارنده آن حق مطالبه خسارت تأخیر تأدیه و سایر هزینه های قانونی را نیز دارد. این خسارات با هدف جبران کاهش ارزش پول ملی و جبران هزینه هایی که دارنده چک برای وصول طلب خود متحمل شده، در نظر گرفته شده اند.

مبانی قانونی و نحوه محاسبه خسارت تأخیر تأدیه

مفهوم خسارت تأخیر تأدیه: این خسارت به معنای جبران ضرر و زیان ناشی از دیرکرد در پرداخت بدهی است. با گذشت زمان و تورم، ارزش پولی که در گذشته باید پرداخت می شده، کاهش می یابد. خسارت تأخیر تأدیه، این کاهش ارزش را برای دارنده طلب جبران می کند.

مبانی قانونی مطالبه:

• ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی: این ماده مقرر می دارد که در دعاوی که موضوع آن دین و از نوع وجه رایج (پول) است، چنانچه با مطالبه داین و تمکن مدیون، مدیون از پرداخت امتناع نماید، دادگاه با رعایت تناسب تغییر فاحش قیمت سالانه از زمان سررسید تا هنگام ادای دین، و با جلب نظر کارشناس (در صورت لزوم)، خسارت تأخیر تأدیه را محاسبه و حکم به پرداخت آن صادر می نماید.
• رأی وحدت رویه شماره ۸۱۲ مورخ ۱۴۰۰/۰۴/۰۱ هیأت عمومی دیوان عالی کشور: این رأی مهم، ابهام موجود در مورد مبدأ محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک را برطرف کرد. بر اساس این رأی، خسارت تأخیر تأدیه چک، از تاریخ مندرج در متن چک (تاریخ سررسید) محاسبه می شود و نه از تاریخ برگشت خوردن چک. این موضوع به نفع دارنده چک است، زیرا زمان بیشتری برای محاسبه خسارت در نظر گرفته می شود.

نحوه محاسبه خسارت تأخیر تأدیه:

محاسبه خسارت تأخیر تأدیه بر اساس نرخ تورم اعلامی توسط بانک مرکزی انجام می شود. فرمول کلی محاسبه به شرح زیر است:

خسارت تأخیر تأدیه = (مبلغ اصلی چک × شاخص تورم در زمان پرداخت) / شاخص تورم در زمان سررسید چک – مبلغ اصلی چک

امروزه ابزارهای آنلاین متعددی توسط وب سایت های حقوقی و حتی برخی سامانه های بانک مرکزی برای محاسبه خسارت تأخیر تأدیه بر اساس آخرین شاخص های تورم در دسترس هستند که کار را برای افراد بسیار آسان کرده اند. تاریخ شروع محاسبه، همان طور که ذکر شد، تاریخ سررسید چک است و تا زمان پرداخت کامل وجه ادامه می یابد.

سایر خسارات قابل مطالبه

علاوه بر خسارت تأخیر تأدیه، دارنده چک می تواند هزینه های دیگری را نیز از صادرکننده چک مطالبه کند که به آن ها «خسارات دادرسی» گفته می شود:

• هزینه دادرسی: شامل هزینه های قانونی ثبت دادخواست و سایر مراحل قضایی است که بر اساس تعرفه قانونی محاسبه می شود (معمولاً حدود ۳.۵ درصد مبلغ خواسته در مرحله بدوی).
• حق الوکاله وکیل: در صورتی که برای پیگیری پرونده از وکیل استفاده کرده باشید، حق الوکاله وکیل نیز می تواند به عنوان بخشی از خسارات دادرسی از خوانده مطالبه شود. دادگاه بر اساس تعرفه قانونی و توافق شما با وکیل، این مبلغ را تعیین می کند.
• هزینه کارشناسی: در برخی پرونده ها، ممکن است نیاز به نظر کارشناس رسمی دادگستری باشد (مثلاً برای بررسی صحت امضا یا دلایل فنی دیگر). هزینه این کارشناسی نیز از خسارات دادرسی محسوب می شود.
• سایر هزینه ها: مانند هزینه های اجرای حکم، هزینه های استعلام از ادارات مختلف (ثبت اسناد، راهور و…) برای شناسایی اموال بدهکار.

نکته مهم: تمامی این خسارات باید به طور صریح در بخش «خواسته» دادخواست ذکر شوند تا دادگاه به آن ها رسیدگی و حکم صادر کند.

نکات مهم حقوقی و عملی در فرآیند مطالبه وجه چک صیادی

علاوه بر مراحل و مدارک ذکر شده، دانستن برخی نکات حقوقی و عملی می تواند به شما در فرآیند مطالبه وجه چک صیادی کمک شایانی کند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری نماید.

• مدت زمان قانونی برای برگشت زدن چک (جهت حفظ برخی حقوق): برای اینکه چک صیادی بتواند از مزیت صدور اجراییه مستقیم و همچنین از جنبه کیفری (در صورت دارا بودن شرایط) برخوردار شود، باید ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ صدور آن به بانک ارائه و برگشت زده شود و گواهی عدم پرداخت دریافت گردد. اگرچه ماده ۲۳ قانون صدور چک برای اجراییه مستقیم، این محدودیت زمانی را به صراحت ذکر نکرده، اما رعایت آن برای حفظ حقوق احتمالی دیگر (مانند تعقیب کیفری صادرکننده) و جلوگیری از ابهامات حقوقی توصیه می شود.

• نقش سامانه ثنا در پیگیری الکترونیکی پرونده: تمامی ابلاغیه های قضایی و اطلاع رسانی های مربوط به پرونده مطالبه وجه چک، از طریق «سامانه ثنا» (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) صورت می گیرد. اطمینان حاصل کنید که در این سامانه ثبت نام کرده اید و اطلاعات تماس شما (شماره موبایل و ایمیل) به روز است تا هیچ ابلاغیه ای را از دست ندهید و بتوانید وضعیت پرونده خود را به صورت آنلاین پیگیری کنید.

• امکان درخواست ممنوع الخروجی صادرکننده: پس از صدور اجراییه و در صورتی که صادرکننده چک از پرداخت بدهی خودداری کند، می توانید از اجرای احکام دادگستری درخواست صدور قرار ممنوع الخروجی برای وی را مطرح کنید. این اقدام، فشار قابل توجهی بر بدهکار وارد می کند و اغلب او را وادار به تسویه حساب می نماید.

• مرجع صالح برای چک های با مبلغ کمتر از ۲۰ میلیون تومان (شورای حل اختلاف): اگر مبلغ اصلی چک کمتر از ۲۰ میلیون تومان (۲۰۰ میلیون ریال) باشد، مرجع صالح برای رسیدگی به دادخواست مطالبه وجه، «شورای حل اختلاف» است و نه دادگاه عمومی حقوقی. توجه به این نکته برای ثبت صحیح دادخواست در مرجع قضایی مناسب ضروری است.

• شرایط خاصی که مانع صدور اجراییه مستقیم می شود (چک تضمینی، مشروط، بابت امانت): همان طور که در ماده ۲۳ قانون صدور چک اشاره شد، اگر در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین یا مشروط به انجام عملی است، یا اگر چک بابت امانت صادر شده باشد، امکان صدور اجراییه مستقیم وجود ندارد. در چنین مواردی، دارنده چک باید از طریق طرح دعوای حقوقی در دادگاه، ابتدا اثبات کند که شرط محقق شده یا تضمین نقض شده است، و سپس مطالبه وجه کند.

• دفاعیات احتمالی صادرکننده و نحوه مواجهه با آن: صادرکننده چک ممکن است دفاعیات مختلفی را مطرح کند، از جمله:

  • عدم وصول چک به دلیل مفقودی یا سرقت (در این صورت باید دستور عدم پرداخت داده باشد).
  • عدم وجود دین یا تسویه حساب قبلی.
  • صادر شدن چک بابت تضمین یا به صورت مشروط.
  • ادعای جعلی بودن چک یا امضا.

  در مواجهه با این دفاعیات، دارنده چک باید با مدارک و مستندات قوی (مانند قرارداد اصلی، شهادت شهود، کارشناسی خط و امضا) ادعای خود را اثبات کند. مشاوره با وکیل در این مرحله بسیار حیاتی است.

• مسئولیت ضامن و ظهرنویس در چک صیادی: مسئولیت ضامن و ظهرنویس (کسانی که چک را پشت نویسی کرده اند) در چک صیادی نیز مانند چک های قدیمی است. یعنی آن ها نیز مسئول پرداخت وجه چک در کنار صادرکننده هستند. دارنده چک می تواند همزمان با صادرکننده، علیه ضامن و ظهرنویس نیز دادخواست مطالبه وجه را مطرح کند. با این حال، باید توجه داشت که برای مطالبه وجه از ظهرنویسان، رعایت مهلت های قانونی (۱۰ روز از تاریخ سررسید برای برگشت و ۱ سال از تاریخ برگشت برای طرح دعوا) برای حفظ حق مراجعه به ظهرنویسان ضروری است.

• اعسار صادرکننده چک: اگر صادرکننده چک مالی برای پرداخت نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار (عدم توانایی پرداخت بدهی) را به دادگاه تقدیم کند. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه برای وی مهلت پرداخت یا اقساط تعیین می کند. این موضوع، وصول سریع وجه چک را به تأخیر می اندازد، اما حق دارنده چک برای دریافت طلب خود را از بین نمی برد و پس از اقساط بندی یا یافتن اموال جدید، قابلیت اجرا دارد.

نتیجه گیری و توصیه پایانی

مطالبه وجه چک صیادی، به لطف اصلاحات قانونی اخیر و به ویژه ماده ۲۳ قانون صدور چک، مسیری کارآمد و سریع تر از گذشته را پیش روی دارندگان چک قرار داده است. با آگاهی از این قوانین و طی کردن گام های صحیح، می توان در کمترین زمان ممکن، حقوق خود را مطالبه و وجه چک برگشتی را وصول کرد. نکته کلیدی در این فرآیند، دقت در جمع آوری مدارک، به ویژه گواهی عدم پرداخت حاوی کد رهگیری ۱۶ رقمی صیادی، و تنظیم صحیح دادخواست یا درخواست اجراییه است.

اقدام سریع پس از برگشت خوردن چک، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که علاوه بر حفظ برخی حقوق احتمالی، از افزایش خسارت تأخیر تأدیه و پیچیدگی های احتمالی در آینده نیز جلوگیری می کند. پیگیری مستمر از طریق سامانه ثنا و آشنایی با فرآیندهای اجرای احکام نیز می تواند به تسریع وصول طلب شما کمک کند.

با این حال، با توجه به ماهیت فنی و حقوقی این فرآیند، در هر مرحله از مطالبه وجه چک صیادی، به ویژه در موارد پیچیده یا زمانی که با دفاعیات غیرمعمول از سوی صادرکننده مواجه می شوید، توصیه می شود که حتماً با یک وکیل متخصص در زمینه اسناد تجاری و حقوقی مشاوره کنید. کارشناسان حقوقی می توانند با دانش و تجربه خود، شما را در تمامی مراحل راهنمایی کرده و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری نمایند تا با اطمینان خاطر بیشتری به نتیجه مطلوب دست یابید.