پیش پرداخت مهریه چقدر است

پیش پرداخت مهریه، که به آن قسط اول مهریه نیز گفته می شود، یک مبلغ ثابت و مشخص در قوانین حقوقی ایران نیست. میزان آن کاملاً به تشخیص قاضی پرونده و با در نظر گرفتن شرایط مالی و وضعیت معیشتی زوج و سایر عوامل مؤثر تعیین می گردد. بنابراین، هیچ درصد یا عدد از پیش تعیین شده ای برای آن وجود ندارد و نمی توان یک پاسخ عددی قطعی برای این پرسش ارائه داد.

مسئله مهریه و چگونگی پرداخت آن، یکی از دغدغه های اصلی زوجین در مسیر زندگی مشترک و یا در زمان جدایی است. در بسیاری از موارد، مرد توانایی پرداخت کل مهریه را به صورت یکجا ندارد و درخواست تقسیط آن را به دادگاه ارائه می دهد. در چنین شرایطی، دادگاه پس از بررسی های لازم، مهریه را قسط بندی کرده و مبلغی را به عنوان پیش قسط مهریه تعیین می کند. آگاهی از جزئیات و شرایط تعیین این پیش قسط، برای هر دو طرف دعوا حیاتی است تا بتوانند از حقوق خود به درستی دفاع کنند. این مقاله به صورت جامع و دقیق به تمامی ابعاد مرتبط با پیش پرداخت مهریه می پردازد و راهنمایی کامل در این خصوص ارائه می دهد.

پیش پرداخت مهریه چیست؟ (قسط اول مهریه)

پیش پرداخت مهریه در نظام حقوقی ایران به اولین مبلغی اطلاق می شود که زوج پس از صدور حکم دادگاه مبنی بر اعسار (ناتوانی مالی) از پرداخت مهریه به صورت یکجا و موافقت با تقسیط آن، باید به زوجه پرداخت کند. این مبلغ، بخش اولیه از کل مهریه است که پیش از شروع اقساط ماهیانه یا دوره ای، از زوج مطالبه می گردد. هدف اصلی از تعیین پیش قسط مهریه، تضمین بخشی از حقوق قانونی و شرعی زوجه در همان ابتدای فرآیند تقسیط و همچنین سنجش اولیه توانایی مالی و جدیت زوج در پرداخت مهریه است.

پیش قسط مهریه با کل مهریه و اقساط بعدی آن تفاوت اساسی دارد. کل مهریه، همان مبلغ یا تعداد سکه هایی است که در زمان عقد نکاح تعیین شده است. اقساط بعدی، مبالغی هستند که به صورت منظم (مثلاً ماهانه یا هر چند ماه یکبار) پس از پرداخت پیش قسط، تا تسویه کامل مهریه از زوج دریافت می شود. پیش قسط معمولاً مبلغی است که قاضی با توجه به شرایط اولیه و توانایی فعلی زوج، آن را قابل پرداخت می داند تا زوجه بخشی از حقوق خود را دریافت کند و از بلاتکلیفی خارج شود. این مرحله، سنگ بنای شروع فرآیند طولانی تر پرداخت اقساط است و اهمیت زیادی در روند پرونده دارد.

میزان پیش پرداخت مهریه: عوامل کلیدی و اختیارات قاضی

همان طور که پیش تر اشاره شد، هیچ نرخ یا درصد ثابت و قانونی مشخصی برای میزان پیش پرداخت مهریه وجود ندارد. این یکی از نکات بنیادین و مهم در پرونده های مهریه است که باید همواره مد نظر قرار گیرد. تصمیم گیری در مورد مبلغ پیش قسط، کاملاً به تشخیص و اختیار قاضی پرونده بستگی دارد. قاضی با در نظر گرفتن کلیه جوانب و مستندات ارائه شده از سوی طرفین، و با لحاظ اصول عدالت و انصاف، مبلغی را تعیین می کند که هم از حقوق زوجه تا حدودی حمایت کند و هم پرداخت آن برای زوج امکان پذیر باشد.

عوامل مؤثر بر تصمیم قاضی در تعیین پیش پرداخت مهریه

قاضی در تعیین میزان پیش قسط مهریه، به طیف وسیعی از عوامل و مستندات توجه می کند. این عوامل به شرح زیر هستند:

۱. وضعیت مالی و دارایی های زوج

بررسی دقیق توانایی مالی زوج، مهم ترین عامل در تعیین پیش قسط است. قاضی به دنبال یافتن تصویری روشن از وضعیت اقتصادی مرد است:

• میزان درآمد ثابت: حقوق و دستمزد ماهانه، سود حاصل از کسب و کار، اجاره املاک یا هر منبع درآمد ثابت دیگری که زوج دارد، به دقت بررسی می شود. فیش حقوقی، گواهی اشتغال به کار، و دفاتر مالی شرکت ها یا مغازه ها می تواند مستند این درآمد باشد.
• اموال منقول و غیرمنقول: دارایی هایی مانند خودرو، سهام شرکت ها، اوراق بهادار، حساب های بانکی، و املاک (مانند زمین، آپارتمان، مغازه) که جزء مستثنیات دین نباشند، مورد ارزیابی قرار می گیرند. استعلام از اداره ثبت اسناد و املاک، اداره راهنمایی و رانندگی، و سازمان بورس می تواند دارایی های زوج را مشخص کند.
• وضعیت شغلی: نوع شغل زوج (کارمند رسمی، کارگر قراردادی، کارآفرین، آزاد، بیکار) در توانایی او برای پرداخت مهریه تأثیر مستقیم دارد. برای مثال، کارمندان دارای حقوق ثابت، معمولاً دارای شفافیت مالی بیشتری هستند.
• بررسی تراکنش های مالی و گردش حساب بانکی: قاضی می تواند درخواست گردش حساب بانکی زوج را برای یک دوره مشخص (معمولاً یک سال) صادر کند تا از وضعیت ورودی و خروجی مالی او مطلع شود و از صحت ادعای اعسار اطمینان حاصل کند.

۲. وضعیت معیشتی و خانوادگی زوج

زندگی شخصی و مسئولیت های مالی زوج نیز در این فرآیند مورد توجه قرار می گیرد:

• تعداد افراد تحت تکفل: وجود فرزندان، همسر دیگر (در صورت ازدواج مجدد)، یا والدین سالخورده که تحت تکفل زوج هستند، هزینه های زندگی او را افزایش می دهد و می تواند بر میزان پیش قسط تأثیر بگذارد.
• هزینه های ضروری زندگی و معیشت: اقساط وام های ضروری، اجاره بهای منزل، هزینه های درمانی و تحصیلی افراد تحت تکفل، و سایر مخارج اساسی زندگی که زوج ناگزیر به پرداخت آنهاست، لحاظ می شوند.
• تأثیر ازدواج مجدد و فرزندان از همسر دیگر: در صورتی که زوج مجدداً ازدواج کرده باشد یا از همسران قبلی دارای فرزندانی باشد که نفقه آن ها را می پردازد، این موارد در ارزیابی توان مالی او در نظر گرفته می شود.

۳. میزان کل مهریه

مقدار کلی مهریه ای که در عقدنامه قید شده است نیز یک عامل مهم محسوب می شود. مهریه های با میزان بالا (مانند بیش از ۱۱۰ سکه بهار آزادی) ممکن است منجر به تعیین پیش قسطی متناسب با آن شوند که در عین حال برای زوج قابل پرداخت باشد.

۴. توانایی مالی زوجه و نیاز فوری او (در موارد خاص)

در برخی موارد استثنائی و خاص، اگر زوجه بتواند ثابت کند که به دلیل شرایط خاص (مانند بیماری، بیکاری یا عدم توانایی کار) نیاز فوری به مبلغ مهریه دارد و وضعیت مالی او بسیار نامناسب است، ممکن است قاضی در تعیین پیش قسط این نیاز را نیز مد نظر قرار دهد، هرچند که این عامل به تنهایی تعیین کننده نیست.

۵. عرف و رویه دادگاه ها

گاهی در رویه برخی دادگاه ها، ممکن است قضات در ابتدای امر درصدی (مثلاً ۱۰ تا ۲۰ درصد) از مهریه را به عنوان پیش قسط پیشنهاد کنند. با این حال، باید تأکید کرد که این یک قاعده قانونی و الزام آور نیست و صرفاً یک رویه پیشنهادی است که همواره قابل تعدیل و تغییر با توجه به مستندات و دفاعیات طرفین می باشد. این به معنای وجود حداقل پیش قسط قانونی نیست و تصور وجود چنین حداقل یا حداکثری اشتباه است.

بنابراین، قاضی موظف است با در نظر گرفتن تمامی این عوامل و مدارک مستدل، تصمیمی عادلانه اتخاذ کند که نه زوج را تحت فشار غیرقابل تحمل قرار دهد و نه حقوق زوجه را نادیده بگیرد. این پیچیدگی ها، لزوم آگاهی دقیق از مراحل و الزامات قانونی را برای طرفین ضروری می سازد.

هیچ مبلغ یا درصد ثابت و قانونی برای پیش پرداخت مهریه وجود ندارد؛ تعیین آن کاملاً در اختیار قاضی و بر اساس بررسی جامع وضعیت مالی و معیشتی زوج و سایر عوامل پرونده است.

فرآیند قانونی تقاضای قسط بندی مهریه و اثبات اعسار

زمانی که زوج توانایی پرداخت مهریه را به صورت یکجا ندارد، باید از طریق فرآیند قانونی اعسار از پرداخت مهریه اقدام کند. این فرآیند شامل مراحل و ارائه مدارک خاصی است که به شرح زیر توضیح داده می شود:

دادخواست اعسار

دادخواست اعسار، درخواستی است که زوج به دادگاه ارائه می دهد و طی آن ادعا می کند که توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را ندارد و تقاضای تقسیط آن را می کند. این دادخواست می تواند در دو زمان اصلی تقدیم دادگاه شود:

• همزمان با دعوای مهریه: زمانی که زوجه دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه تقدیم می کند، زوج می تواند در پاسخ به این دادخواست، همزمان دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را نیز ارائه دهد.
• پس از صدور حکم قطعی مهریه: اگر حکم قطعی مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه صادر شده باشد و زوج توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد، می تواند پس از آن دادخواست اعسار را به دادگاه ارائه کند.

در متن دادخواست اعسار، ضروری است که زوج به صراحت عدم توانایی مالی خود را برای پرداخت یکجای مهریه ذکر کند و آمادگی خود را برای پرداخت مهریه به صورت اقساطی اعلام نماید.

مدارک و شواهد لازم برای اثبات اعسار

برای اثبات ادعای اعسار، زوج باید مدارک و مستندات متعددی را به دادگاه ارائه دهد:

• استعلام اموال: دادگاه از مراجع مختلف مانند اداره ثبت اسناد و املاک (برای املاک)، اداره راهنمایی و رانندگی (برای خودرو)، سازمان بورس و اوراق بهادار (برای سهام) و سایر نهادهای مربوطه، استعلام می گیرد تا هرگونه مال یا دارایی به نام زوج شناسایی شود.
• گردش حساب بانکی: زوج باید گردش حساب های بانکی خود را برای یک سال گذشته به دادگاه ارائه دهد تا وضعیت واریز و برداشت ها، نشان دهنده توان مالی او باشد.
• گواهی اشتغال به کار و میزان درآمد: در صورت شاغل بودن، زوج باید گواهی از محل کار خود که حاوی اطلاعات شغلی، میزان حقوق و مزایا باشد را ارائه کند. اگر شغل آزاد دارد، باید مدارکی دال بر میزان درآمد خود (مانند پروانه کسب، لیست مالیاتی) ارائه دهد.
• لیست اموال و دارایی ها: زوج موظف است لیستی دقیق از تمامی اموال منقول و غیرمنقول خود (به غیر از مستثنیات دین) و همچنین بدهی ها و تعهدات مالی خود را به دادگاه ارائه کند.
• شهادت شهود: اهمیت معرفی حداقل دو شاهد مرد بالغ و عاقل که از وضعیت مالی زوج اطلاع کامل و کافی داشته باشند، بسیار زیاد است. این شهود باید در دادگاه حاضر شده و شهادت دهند که زوج قادر به پرداخت یکجای مهریه نیست و وضعیت مالی او را تأیید کنند. این شهادت می تواند نقش مؤثری در پذیرش دادخواست اعسار ایفا کند.

رسیدگی دادگاه

پس از تقدیم دادخواست اعسار و ارائه مدارک، دادگاه به آن رسیدگی می کند. مراحل رسیدگی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. بررسی اولیه مدارک و مستندات.
2. احضار طرفین و شهود (در صورت لزوم) برای ادای توضیحات.
3. انجام تحقیقات محلی یا استعلامات تکمیلی (در صورت نیاز قاضی).
4. بررسی دفاعیات زوجه در خصوص ادعای اعسار زوج.

پس از تکمیل تحقیقات، قاضی با در نظر گرفتن تمامی شواهد و مستندات، رأی خود را مبنی بر پذیرش یا رد دادخواست اعسار و در صورت پذیرش، نحوه تقسیط مهریه و میزان پیش قسط و اقساط بعدی صادر می کند. رأی صادره معمولاً ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ، قابل تجدید نظرخواهی در دادگاه تجدید نظر استان است.

قانون جدید مهریه ۱۴۰۴ و تأثیر آن بر پیش پرداخت

مفهوم قانون جدید مهریه که در برخی موارد مطرح می شود، بیشتر به اصلاحات و رویه های قضایی مرتبط با نحوه اجرای مهریه و سقف ضمانت اجرایی (مانند حبس) اشاره دارد تا تغییر در فرمول یا میزان ثابت پیش پرداخت مهریه. در واقع، قانونی که به طور مستقیم میزان پیش قسط را به یک عدد یا درصد ثابت تغییر دهد، وجود ندارد.

قانون ۱۱۰ سکه بهار آزادی

در حال حاضر، قانون ۱۱۰ سکه بهار آزادی به عنوان سقف ضمانت اجرایی برای مهریه مطرح است. به این معنا که اگر مهریه تا ۱۱۰ سکه باشد و مرد توانایی پرداخت آن را نداشته باشد و اعسار وی پذیرفته نشود، ممکن است حکم جلب و حبس او صادر شود تا مهریه را بپردازد. اما برای مهریه هایی که بیش از ۱۱۰ سکه تعیین شده اند، دادگاه تنها تا سقف ۱۱۰ سکه را مشمول ضمانت اجرایی حبس می داند و مازاد بر آن، تنها از محل اموال شناسایی شده زوج قابل وصول است و مشمول حکم جلب و حبس نمی گردد.

عدم تغییر مستقیم در میزان پیش قسط

بنابراین، آنچه تحت عنوان قانون جدید مهریه مطرح می شود، بیشتر به جنبه های اجرایی و ضمانت های قانونی مربوط است و مستقیماً میزان پیش قسط مهریه را مشخص نمی کند. تعیین پیش قسط همچنان بر عهده قاضی و با توجه به معیارهای ذکر شده (وضعیت مالی زوج، معیشت، تعداد افراد تحت تکفل و…) خواهد بود.

تأثیر تورم و نرخ سکه بر ارزش پیش قسط

یکی از نکات بسیار مهم، تأثیر نرخ روز سکه بر ارزش پیش قسط و اقساط مهریه است. مهریه، چه پیش قسط و چه اقساط بعدی، همواره به نرخ روز محاسبه و پرداخت می شود. این بدان معناست که با نوسانات قیمت سکه در بازار، ارزش ریالی پیش قسط و اقساط نیز تغییر خواهد کرد. این موضوع به ویژه در شرایط تورمی، اهمیت دوچندانی پیدا می کند و حق زوجه را در برابر کاهش ارزش پول حفظ می کند.

در مجموع، با وجود بحث های فراوان پیرامون قانون جدید مهریه، باید دانست که این تغییرات بیشتر ماهیت رویه ای و اجرایی دارند و اصل اختیارات قاضی در تعیین میزان پیش قسط مهریه، پابرجا است. لذا، آگاهی از این نکات برای طرفین و وکلای آنها بسیار ضروری است.

سناریوهای عملی تعیین پیش پرداخت مهریه (با مثال های دقیق تر)

نحوه تعیین پیش قسط مهریه و اقساط بعدی آن، بستگی زیادی به وضعیت شغلی و میزان درآمد زوج دارد. در ادامه به بررسی سناریوهای رایج می پردازیم:

۱. برای مردان کارمند دولت و بخش خصوصی

مردان کارمند، به دلیل داشتن حقوق ثابت و مشخص، وضعیت شفاف تری از نظر مالی دارند. پس از تعیین پیش قسط و اقساط توسط دادگاه و صدور حکم قطعی، نحوه وصول مهریه به شرح زیر خواهد بود:

• کسر از حقوق: بر اساس ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنی، یک سوم از حقوق و مزایای کارمندان در صورت نداشتن زن و فرزند تحت تکفل و یک چهارم آن در صورت داشتن زن یا فرزند، بابت پرداخت مهریه و اقساط آن کسر و به زوجه پرداخت می شود. این کسر از حقوق پس از تعیین پیش قسط و اقساط، به صورت ماهانه صورت می گیرد و نیازی به هر بار مطالبه از سوی زوجه نیست.
• مثال: فرض کنید قاضی برای مرد کارمندی که ماهانه ۲۰ میلیون تومان حقوق دارد، پیش قسط ۱۰ میلیون تومان و اقساط ماهانه ۵ میلیون تومان تعیین کرده است. اگر مرد متأهل و دارای فرزند باشد، از حقوق او ماهانه یک چهارم (معادل ۵ میلیون تومان) کسر خواهد شد تا اقساط پرداخت شود. در چنین حالتی، پیش قسط معمولاً به صورت نقدی و یکجا مطالبه می شود.

۲. برای مردان کارگر (رسمی و روزمزد)

وضعیت کارگران کمی متفاوت است:

• کارگران رسمی و دارای بیمه: این دسته از کارگران نیز به دلیل داشتن حقوق و دستمزد مشخص و بیمه، تا حدودی وضعیت مشابه کارمندان دارند و کسر از حقوق آنها (با رعایت سقف قانونی یک چهارم یا یک سوم) امکان پذیر است.
• کارگران روزمزد یا فاقد شغل ثابت: اثبات درآمد برای این گروه از مردان چالش برانگیزتر است. در صورت اثبات اعسار، ممکن است قاضی پیش قسط کمتری تعیین کند یا حتی در صورت عدم توانایی مطلق، پیش قسط را حذف کند. وصول اقساط از این افراد می تواند دشوار باشد، زیرا ممکن است با تغییر شغل یا اعلام بیکاری موقت، از پرداخت طفره بروند. در چنین مواردی، زوجه می تواند هرگونه مال شناسایی شده از زوج را توقیف کند.

۳. برای مردان بیکار یا بدون شغل ثابت

مردانی که قادر به اثبات بیکاری کامل و عدم وجود هیچ گونه درآمد یا دارایی هستند، با چالش های خاصی روبرو هستند:

• احتمال تعیین پیش قسط کمتر یا صفر: در صورت اثبات کامل عدم توانایی مالی و بیکاری، ممکن است قاضی پیش قسط بسیار ناچیزی تعیین کند یا حتی در برخی موارد خاص، پیش قسط را صفر در نظر بگیرد و تنها اقساطی بسیار کم را برای زمانی که زوج شغلی پیدا کرد، مقرر کند.
• روش های جایگزین برای وصول مهریه: در این شرایط، زوجه می تواند منتظر بماند تا در آینده مالی از زوج شناسایی شود (مانند ارث، دارایی های جدید، یا حقوق بازنشستگی آتی) و آن را توقیف کند. همچنین، در صورت عدم پرداخت اقساط معین، می تواند درخواست حکم جلب و حبس را مطرح کند، تا زمانی که زوج قادر به پرداخت شود.

۴. تأثیر داشتن همسر و فرزندان دیگر

همان طور که در بخش عوامل کلیدی ذکر شد، تعداد افراد تحت تکفل زوج در تعیین پیش قسط و اقساط مهریه نقش مهمی دارد. قاضی با در نظر گرفتن نفقه و هزینه های ضروری زندگی همسر و فرزندان دیگر (در صورت ازدواج مجدد یا داشتن فرزند از همسر قبلی) درصدی از درآمد یا دارایی زوج را که باید صرف معیشت آنها شود، لحاظ می کند. این امر به صورت مستقیم بر توانایی مالی زوج برای پرداخت مهریه تأثیر گذاشته و می تواند میزان پیش قسط و اقساط را تعدیل کند.

مهلت پرداخت پیش پرداخت مهریه و عواقب عدم پرداخت

پس از صدور رأی قطعی دادگاه مبنی بر تقسیط مهریه و تعیین میزان پیش قسط، فرآیند اجرایی آن آغاز می شود و زوج موظف است در مهلت های مقرر اقدام به پرداخت کند. عدم رعایت این مهلت ها می تواند عواقب جدی برای زوج در پی داشته باشد.

مهلت قانونی پرداخت پیش قسط

معمولاً پس از اینکه حکم قطعی دادگاه مبنی بر تعیین پیش قسط مهریه و اقساط بعدی صادر و به زوج ابلاغ می شود، زوج ۱۰ روز فرصت دارد تا نسبت به پرداخت مبلغ پیش قسط اقدام کند. این مهلت با صدور و ابلاغ اجراییه مهریه آغاز می شود. اگر محکوم له (زوجه) تقاضای اجرای حکم کند، معمولاً ظرف مدت حداکثر یک هفته برای زوج ابلاغیه اجرای حکم صادر می گردد و از آن تاریخ، مهلت ۱۰ روزه آغاز می شود.

درخواست مهلت بیشتر

در صورتی که زوج در مهلت ۱۰ روزه قادر به پرداخت پیش قسط نباشد، این امکان برای او وجود دارد که با نگارش و تقدیم لایحه جدید به دادگاه، درخواست مهلت بیشتری برای پرداخت کند. این درخواست باید مستدل باشد و زوج دلایل عدم توانایی خود را در این مهلت کوتاه توضیح دهد. قاضی می تواند با این درخواست موافقت کند یا آن را رد نماید.

عواقب عدم پرداخت پیش قسط مهریه

عدم پرداخت پیش قسط مهریه در مهلت های قانونی تعیین شده، عواقب حقوقی و بعضاً کیفری برای زوج به دنبال دارد که شامل موارد زیر است:

• صدور حکم جلب و حبس زوج: اگر زوج بدون عذر موجه و در مهلت های قانونی نسبت به پرداخت پیش قسط اقدام نکند، زوجه یا وکیل او می تواند از شعبه اجرای احکام دادگاه، درخواست صدور حکم جلب زوج را مطرح کند. در صورت صدور حکم جلب، زوج تا زمان پرداخت مبلغ پیش قسط یا جلب رضایت زوجه، در حبس خواهد ماند. این ضمانت اجرایی برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی اعمال می شود.
• توقیف اموال: در صورتی که پس از عدم پرداخت پیش قسط، مالی از زوج شناسایی شود (به غیر از مستثنیات دین)، دادگاه می تواند دستور توقیف آن مال را صادر و از طریق مزایده یا هر روش قانونی دیگر، از محل آن، پیش قسط مهریه را وصول کند.
• کسر از حقوق و مزایا: اگر زوج کارمند باشد و از پرداخت پیش قسط خودداری کند، علاوه بر امکان جلب و حبس، کسر از حقوق و مزایای او طبق قانون اجرای احکام مدنی صورت می گیرد تا مبلغ مورد نظر پرداخت شود.
• اعمال فشار قانونی بر زوج: به طور کلی، عدم پرداخت مهریه منجر به اعمال فشار قانونی بر زوج می شود تا حقوق قانونی زوجه پرداخت گردد. این فشارها می تواند شامل محدودیت های بانکی، ممنوع الخروجی و سایر تدابیر قضایی باشد.

تعدیل پیش قسط و اقساط

در طول فرآیند پرداخت مهریه، ممکن است شرایط مالی زوج به طور چشمگیری تغییر کند. در این صورت، هم زوج و هم زوجه می توانند درخواست تعدیل میزان پیش قسط و اقساط را به دادگاه ارائه دهند.

• درخواست تعدیل از سوی زوج: اگر وضعیت مالی زوج به دلیل بیکاری، بیماری، افزایش هزینه های زندگی یا هر دلیل موجه دیگری بدتر شود، می تواند درخواست کاهش پیش قسط یا اقساط را مطرح کند.
• درخواست تعدیل از سوی زوجه: اگر زوجه بتواند ثابت کند که وضعیت مالی زوج بهبود یافته است (مثلاً شغل پردرآمدی پیدا کرده یا اموالی به دست آورده)، می تواند درخواست افزایش پیش قسط یا اقساط و یا کوتاه شدن مدت زمان پرداخت را مطرح کند.

دادگاه پس از بررسی مدارک و مستندات جدید و احراز تغییر در وضعیت مالی، می تواند رأی به تعدیل پیش قسط و اقساط صادر کند.

پیش قسط مهریه در انواع طلاق

نحوه تعیین و پرداخت پیش قسط مهریه در انواع طلاق می تواند تفاوت های ظریفی داشته باشد که شناخت آن ها برای طرفین ضروری است.

۱. قسط بندی مهریه در طلاق از طرف مرد

در صورتی که مرد به صورت یکجانبه درخواست طلاق را به دادگاه تقدیم کند، دادگاه مکلف است قبل از صدور گواهی عدم امکان سازش (که برای ثبت طلاق لازم است)، در مورد تمامی حقوق مالی زوجه از جمله مهریه، نفقه، اجرت المثل، و نصف دارایی (در صورت وجود شرایط) تعیین تکلیف کند. مرد برای ثبت این نوع طلاق، در مرحله اول باید تمامی حقوق مالی زن را پرداخت کند یا حداقل تضمین پرداخت آن را به دادگاه ارائه دهد.

اگر مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند همزمان با دادخواست طلاق یا پس از آن، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را نیز تقدیم دادگاه کند. در این شرایط، چنانچه درخواست تقسیط مهریه پذیرفته شود، مرد باید پیش قسط مهریه و سایر حقوق مالی زن (مانند نفقه ایام عده و اجرت المثل) را پرداخت کند تا مقدمات ثبت طلاق فراهم شود. این بدان معناست که حتی در صورت تقسیط مهریه، ثبت طلاق منوط به پرداخت پیش قسط و سایر حقوق مالی زن است.

۲. قسط بندی مهریه در طلاق توافقی

طلاق توافقی، همان طور که از نامش پیداست، بر اساس توافق و تفاهم بین زوجین صورت می گیرد. در این نوع طلاق، زن و مرد با وکالت از وکیل طلاق توافقی یا به صورت مستقیم، بر سر تمامی مسائل مالی و غیرمالی ناشی از طلاق، از جمله مهریه، نفقه، حضانت فرزندان و ملاقات، به توافق می رسند و این توافقنامه را به دادگاه ارائه می دهند.

در خصوص مهریه و پیش قسط آن در طلاق توافقی:

• توافق طرفین: مبلغ پیش قسط و نحوه اقساط مهریه، کاملاً بر اساس توافق زوجین تعیین می شود. نیازی به حکم قاضی برای تعیین میزان نیست، مگر اینکه طرفین نتوانند به توافق برسند که در این صورت دادگاه بر اساس قانون تصمیم گیری خواهد کرد.
• بخشش مهریه: در طلاق توافقی، زن می تواند تمامی مهریه یا بخشی از آن را در ازای طلاق یا هر شرط دیگری ببخشد.
• موافقت با تقسیط: زن می تواند با دریافت پیش قسط مشخص و تقسیط باقیمانده مهریه موافقت کند. این توافق در صورت جلسه دادگاه قید و به صورت قانونی لازم الاجرا می شود.
• ازدواج مجدد زوجه: در طلاق توافقی، حتی اگر مهریه به صورت اقساطی پرداخت شود، زن می تواند پس از ثبت طلاق و پایان عده، با شخص دیگری ازدواج کند و این موضوع هیچ تأثیری بر روند پرداخت اقساط مهریه ندارد.

به طور کلی، در طلاق توافقی، انعطاف پذیری بیشتری برای تعیین پیش قسط و اقساط مهریه وجود دارد، زیرا این امر حاصل رضایت و تفاهم متقابل زوجین است.

نتیجه گیری

در این مقاله به صورت جامع و دقیق به بررسی سؤال کلیدی پیش پرداخت مهریه چقدر است پرداختیم. روشن شد که هیچ مبلغ یا درصد ثابت و قانونی برای پیش قسط مهریه وجود ندارد و تعیین آن به طور کامل در حیطه اختیارات قاضی پرونده است. قاضی با در نظر گرفتن مجموعه ای از عوامل شامل وضعیت مالی و شغلی زوج (درآمد، دارایی ها، اموال منقول و غیرمنقول)، وضعیت معیشتی و خانوادگی (تعداد افراد تحت تکفل، هزینه های ضروری)، و میزان کل مهریه، تصمیمی عادلانه اتخاذ می کند.

اثبات اعسار از پرداخت مهریه و ارائه دادخواست تقسیط، نیازمند رعایت مراحل قانونی دقیق، جمع آوری مدارک مستدل (مانند استعلامات اموال، گردش حساب بانکی، گواهی اشتغال به کار) و شهادت شهود مطلع است. همچنین، «قانون جدید مهریه» بیشتر به جنبه های اجرایی و سقف ۱۱۰ سکه مربوط می شود و مستقیماً میزان پیش قسط را تغییر نمی دهد. عواقب عدم پرداخت پیش قسط مهریه شامل صدور حکم جلب، حبس زوج، توقیف اموال و کسر از حقوق است، اما امکان درخواست تعدیل پیش قسط و اقساط در صورت تغییر شرایط مالی وجود دارد.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تفاوت های موجود در هر پرونده، توصیه اکید می شود که زوجین (چه در مقام خواهان و چه خوانده) برای درک بهتر شرایط خود و دفاع مؤثر از حقوق شان، حتماً با یک وکیل متخصص و باتجربه در امور خانواده مشورت کنند.

سوالات متداول

آیا می توان پیش قسط مهریه را حذف کرد؟

به طور کلی، حذف کامل پیش قسط مهریه امکان پذیر نیست. مگر در موارد بسیار خاص که زوج بتواند به طور مطلق و کامل ثابت کند هیچ گونه توانایی مالی برای پرداخت حتی حداقل پیش قسط را ندارد و هیچ گونه دارایی نیز در حال حاضر در اختیار او نیست. در این موارد نیز ممکن است قاضی به جای حذف، مبلغی بسیار ناچیز را تعیین کند یا آن را به زمانی که زوج توانایی یافت موکول کند. درخواست تعدیل (کمتر کردن) پیش قسط با اثبات تغییر چشمگیر در وضعیت مالی امکان پذیرتر است.

اگر مرد واقعاً هیچ مالی نداشته باشد، آیا باز هم پیش قسط تعیین می شود؟

در صورتی که زوج بتواند به طور کامل و با مدارک و شهادت شهود معتبر، عدم وجود هیچ گونه دارایی (به جز مستثنیات دین) و هیچ گونه درآمدی را ثابت کند، ممکن است قاضی در تعیین پیش قسط با او مدارا کرده و مبلغ بسیار کمی را به عنوان پیش قسط تعیین کند و اقساط را نیز با تأخیر زیاد و یا مبلغ بسیار ناچیز مقرر دارد. در موارد استثنائی و در صورت عدم توانایی مطلق، ممکن است حتی پیش قسط نیز تعیین نشود و تنها اقساط معوق برای آینده در نظر گرفته شود.

میزان پیش قسط مهریه در طلاق توافقی چقدر است؟

در طلاق توافقی، میزان پیش قسط و اقساط مهریه بر اساس توافق و تفاهم مستقیم زوجین تعیین می شود. در این نوع طلاق، نیازی به حکم قاضی برای تعیین مبلغ مشخصی به عنوان پیش قسط نیست و هر مبلغ و شرایطی که طرفین بر سر آن به توافق برسند، در سند توافقنامه طلاق قید و لازم الاجرا خواهد بود. اگر توافقی حاصل نشود، آنگاه مانند طلاق از طرف زوج، دادگاه بر اساس شرایط مالی زوج تصمیم گیری می کند.

آیا زن می تواند همزمان با پرداخت اقساط، اموال پنهان شده مرد را توقیف کند؟

بله، در صورتی که پس از صدور حکم تقسیط مهریه و در طول مدت پرداخت اقساط، زوجه بتواند هرگونه مال یا دارایی ای از زوج را شناسایی کند که قبلاً در دادخواست اعسار معرفی نشده و جزء مستثنیات دین نیز نباشد، می تواند با ارائه مستندات مربوطه به دادگاه، درخواست توقیف آن مال را مطرح کند. دادگاه پس از بررسی و تأیید، دستور توقیف مال را صادر می کند و از محل آن، مهریه (چه پیش قسط و چه اقساط) وصول خواهد شد.

پیش قسط مهریه به نرخ روز محاسبه می شود یا زمان عقد؟

مهریه، شامل پیش قسط و تمامی اقساط بعدی آن، همواره به نرخ روز محاسبه و پرداخت می شود. این بدان معناست که ارزش ریالی مهریه، تابعی از قیمت روز سکه بهار آزادی (یا هر چیزی که مهریه بر اساس آن تعیین شده) در زمان پرداخت است، نه در زمان وقوع عقد. این اصل برای حفظ ارزش واقعی مهریه در طول زمان و در برابر تورم حاکم است.

اگر مرد پیش قسط را ندهد، چه اتفاقی می افتد؟

همان طور که قبلاً توضیح داده شد، اگر مرد در مهلت قانونی تعیین شده (معمولاً ۱۰ روز پس از ابلاغ اجراییه) پیش قسط مهریه را پرداخت نکند، زوجه می تواند از طریق دادگاه درخواست صدور حکم جلب او را مطرح کند. در این صورت، زوج تا زمان پرداخت پیش قسط یا جلب رضایت زوجه، ممکن است به حبس محکوم شود. همچنین، هرگونه اموال شناسایی شده از او (به جز مستثنیات دین) می تواند توقیف شود.

آیا دادگاه می تواند پیش قسط را به سکه تعیین کند یا حتماً باید پول نقد باشد؟

بله، دادگاه می تواند پیش قسط مهریه را به صورت تعداد مشخصی سکه (مثلاً تعدادی سکه بهار آزادی) تعیین کند، یا معادل ریالی آن به نرخ روز. در عمل، بسیاری از دادگاه ها پیش قسط را به صورت مبلغ ریالی قابل پرداخت در نظر می گیرند، اما مبنای محاسبه آن قیمت روز سکه خواهد بود. تعیین به صورت سکه یا معادل ریالی آن، بستگی به نظر قاضی و شرایط پرونده دارد.