یک هشتم یعنی چقدر

یک هشتم به معنای ۱ قسمت از ۸ قسمت مساوی یک کل است و معادل ۱۲.۵ درصد (یا ۰.۱۲۵) می باشد. این مفهوم در ریاضیات پایه کاربرد دارد و در زندگی روزمره برای تقسیمات ساده نیز مورد استفاده قرار می گیرد. در قوانین ارث ایران، مفهوم «یک هشتم» نقش کلیدی و حساسی در تعیین سهم الارث زن از دارایی شوهر متوفی دارد و درک صحیح آن برای تمامی وراث ضروری است. این بخش از قانون، در شرایط خاص و با حضور فرزندان برای متوفی، سهم مشخصی از ماترک را برای همسر دائمی او تعیین می کند.

آشنایی با جزئیات این قاعده حقوقی به شما کمک می کند تا با شفافیت بیشتری با فرآیندهای تقسیم ارث مواجه شوید و از حقوق خود یا دیگران به درستی آگاه باشید. پیچیدگی های قانونی و شرایط مختلف، درک عمیق تر از این مفهوم را ضروری می سازد تا از بروز ابهامات و سوءتفاهم ها جلوگیری شود.

یک هشتم در قوانین ارث: سهم الارث زن از ماترک شوهر

در نظام حقوقی ایران، سهم الارث زن از دارایی های همسر متوفی، بر اساس قانون مدنی و تحت شرایط خاصی تعیین می شود. ماده ۹۴۶ قانون مدنی صراحتاً به این موضوع می پردازد و بیان می کند که زن (زوجه) در صورت فوت شوهر، در صورتی که شوهر دارای فرزند یا فرزندان از هر همسر و یا از همسران قبلی باشد، یک هشتم از ماترک او را به ارث می برد. این قانون، تفاوت هایی را با سهم الارث زن در صورت عدم وجود فرزند برای متوفی ایجاد می کند که در ادامه به تفصیل بررسی خواهد شد.

ماترک به مجموعه اموال، دارایی ها، حقوق و دیون (بدهی ها) فرد متوفی اطلاق می شود. قبل از هرگونه تقسیم ارث، ابتدا باید دیون و حقوق ممتاز متوفی از ماترک کسر شود. این دیون شامل مهریه، نفقه، اجرت المثل ایام زندگی مشترک (در صورت مطالبه و حکم دادگاه)، هزینه های کفن و دفن و سایر بدهی های مالی فرد متوفی است. تنها پس از پرداخت این موارد، باقیمانده دارایی بین وراث، از جمله همسر، تقسیم می شود.

قانونگذار با تعیین این سهم مشخص، قصد داشته تا حقوق مالی زن را در جامعه حفظ کند و به او پشتوانه مالی لازم را برای ادامه زندگی بدهد. درک این اصول پایه حقوقی برای تمامی افراد، به ویژه همسران و وراث، از اهمیت بالایی برخوردار است.

شرایط تعلق یک هشتم ارث به زن

تعلق سهم یک هشتم از ارث به همسر متوفی، مشروط به وجود سه شرط اصلی و اساسی است که قانون مدنی آن ها را تعیین کرده است. این شرایط اطمینان می دهند که حق و حقوق زن در چارچوب قانونی مشخصی قرار گیرد.

وجود فرزند برای متوفی

مهم ترین و اصلی ترین شرط برای اینکه زن یک هشتم از ماترک شوهرش را به ارث ببرد، وجود فرزند برای متوفی است. این فرزند می تواند فرزند مشترک زن و شوهر باشد یا فرزندی که متوفی از همسران قبلی خود (چه فوت شده و چه مطلقه) داشته است، یا حتی فرزندانی که از طریق نسب مشروع به او تعلق دارند. نکته قابل توجه این است که تعداد فرزندان تأثیری در میزان سهم الارث یک هشتم زن ندارد؛ یعنی چه متوفی یک فرزند داشته باشد و چه چندین فرزند، سهم الارث زن همان یک هشتم خواهد بود.

مهم نیست که فرزند یا فرزندان متوفی از کدام همسر او هستند، بلکه صرف وجود فرزند، سهم الارث زن را به یک هشتم تقلیل می دهد.

برای مثال، اگر مردی فوت کند و دارای یک همسر و یک فرزند باشد، سهم همسر یک هشتم است. همچنین اگر همین مرد دارای دو فرزند از همسر اول و یک فرزند از همسر دوم باشد (در صورتی که هر دو همسر در قید حیات باشند)، باز هم سهم یک هشتم بین دو همسر تقسیم می شود، زیرا شرط وجود فرزند محقق شده است.

عقد دائم و صحت زوجیت

شرط دوم برای ارث بردن زن، دائمی بودن عقد نکاح در زمان فوت شوهر است. به عبارت دیگر، زن تنها در صورتی از شوهرش ارث می برد که در عقد دائم او باشد. عقد موقت (صیغه)، هرچند دارای اعتبار قانونی است، اما در قانون مدنی ایران، حق توارث (ارث بردن زوجین از یکدیگر) را ایجاد نمی کند، مگر اینکه در ضمن عقد شرط توارث شده باشد که معمولاً چنین شرطی نیز باطل است. بنابراین، در صورتی که زن در زمان فوت شوهرش در عقد موقت او باشد، از ماترک وی ارث نخواهد برد. همچنین، صحت زوجیت نیز اهمیت دارد؛ یعنی عقد نکاح باید از نظر شرعی و قانونی صحیح و فاقد هرگونه اشکال باشد.

زنده بودن زن در زمان فوت شوهر

سومین شرط این است که زن (زوجه) در لحظه فوت شوهر خود زنده باشد. این یک اصل کلی در قانون ارث است که هر وارثی باید در زمان فوت مورث (شخص فوت شده) زنده باشد تا بتواند از او ارث ببرد. اگر زن قبل از شوهرش فوت کند، طبیعتاً حق ارث بردن از او را نخواهد داشت. همچنین، اگر زنی پس از فوت شوهر و قبل از تقسیم ماترک، فوت کند، حق ارث او به وراث خودش منتقل می شود و آن ها می توانند سهم الارث زن را مطالبه کنند.

این سه شرط، پایه های اصلی تعیین سهم یک هشتم برای زن از ماترک شوهر را تشکیل می دهند و هرگونه ابهام در هر یک از این موارد می تواند بر نحوه تقسیم ارث تأثیر بگذارد.

نحوه محاسبه دقیق سهم الارث یک هشتم زن (گام به گام)

محاسبه دقیق سهم یک هشتم ارث زن نیازمند رعایت مراحل مشخصی است تا تمامی حقوق و دیون به درستی لحاظ شوند. این فرآیند، از جمع آوری اطلاعات دارایی ها تا کسر بدهی ها و در نهایت تقسیم سهم، باید با دقت انجام شود.

گام اول: تعیین کل ماترک متوفی

اولین مرحله در محاسبه سهم الارث، شناسایی و تعیین کلیه دارایی های متوفی است. این دارایی ها شامل موارد زیر می شود:

• اموال منقول: شامل پول نقد، حساب های بانکی، سهام، اوراق بهادار، خودرو، طلا و جواهرات، لوازم منزل و هرگونه شیء قابل جابجایی دیگر.
• اموال غیرمنقول: شامل زمین، آپارتمان، ویلا، مغازه و هرگونه ملک یا مستغلاتی که قابلیت جابجایی فیزیکی ندارد.
• مطالبات و حقوق: شامل طلب هایی که متوفی از دیگران داشته، حقوق بازنشستگی معوقه، بیمه نامه ها (مانند بیمه عمر) و سایر حقوق مالی.

برای این گام، باید یک فهرست جامع و دقیق از تمامی این اقلام تهیه شود و در صورت نیاز، با استفاده از نظر کارشناس رسمی دادگستری، ارزش آن ها به قیمت روز تخمین زده شود.

گام دوم: کسر دیون و حقوق ممتاز (مهریه، نفقه و…)

قبل از تقسیم ارث بین وراث، ضروری است که تمامی دیون و حقوق ممتاز متوفی از مجموع ماترک کسر شود. این دیون بر ارث اولویت دارند و عبارتند از:

1. هزینه های کفن و دفن: هزینه های ضروری و متعارف مربوط به مراسم فوت، تدفین و عزاداری.
2. دیون و بدهی ها: شامل وام ها، قرض ها، چک ها، سفته ها و هرگونه تعهد مالی که متوفی در زمان حیات خود داشته است.
3. حقوق ممتاز زن:
   • مهریه: اگر مهریه زن پرداخت نشده باشد، قبل از تقسیم ارث باید به طور کامل از ماترک پرداخت شود. مهریه جزء ارث نیست بلکه دین ممتازی است که بر ذمه مرد بوده است.
   • نفقه معوقه: اگر نفقه زن در زمان حیات شوهر پرداخت نشده باشد و زن آن را مطالبه کند، باید از ماترک کسر شود.
   • اجرت المثل ایام زندگی مشترک: در صورتی که زن کارهایی در منزل شوهر انجام داده باشد که عرفاً برای آن اجرت تعیین می شود و به دستور او نبوده باشد و قصد تبرع (رایگان انجام دادن) نداشته باشد، می تواند اجرت المثل مطالبه کند که این مورد نیز از ماترک پرداخت می شود.
4. وصیت: اگر متوفی وصیت کرده باشد، تا یک سوم اموالش (ثلث) می تواند طبق وصیت نامه عمل شود و پس از کسر این مقدار، باقیمانده برای تقسیم بین وراث آماده می شود.

تنها پس از کسر تمامی این موارد از کل ماترک، آنچه باقی می ماند، «خالص ماترک» نامیده می شود که مبنای محاسبه سهم الارث وراث خواهد بود.

گام سوم: تقسیم باقیمانده بر هشت

پس از تعیین «خالص ماترک»، نوبت به محاسبه سهم الارث یک هشتم زن می رسد. این کار به سادگی با تقسیم خالص ماترک بر عدد ۸ انجام می شود.

فرمول محاسبه:
سهم الارث زن = خالص ماترک ÷ ۸

مثال عددی و عملی:

• یک هشتم از ۲ میلیارد تومان چقدر می شود؟

  اگر خالص ماترک متوفی ۲ میلیارد تومان باشد:

  ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان ÷ ۸ = ۲۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

  بنابراین، سهم الارث زن ۲۵۰ میلیون تومان خواهد بود.

• یک هشتم از ۸ میلیارد تومان چقدر می شود؟

  اگر خالص ماترک متوفی ۸ میلیارد تومان باشد:

  ۸,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان ÷ ۸ = ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

  در این صورت، سهم الارث زن ۱ میلیارد تومان خواهد بود.

• یک هشتم از ۵۰۰ میلیون تومان چقدر می شود؟

  اگر خالص ماترک متوفی ۵۰۰ میلیون تومان باشد:

  ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان ÷ ۸ = ۶۲,۵۰۰,۰۰۰ تومان

  سهم الارث زن از ۵۰۰ میلیون تومان، ۶۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.

این گام ها به وراث کمک می کند تا به طور شفاف و دقیق، میزان سهم الارث زن را محاسبه کرده و از ابهامات حقوقی جلوگیری کنند.

تفاوت سهم الارث زن: یک هشتم در مقابل یک چهارم (مقایسه کامل)

یکی از مهم ترین تفاوت ها در تعیین سهم الارث زن از شوهر متوفی، به وجود یا عدم وجود فرزندان برای متوفی بازمی گردد. این دو حالت، یعنی تعلق سهم یک هشتم یا یک چهارم، از مفاهیم کلیدی در قانون ارث ایران هستند.

زمانی که زن یک چهارم ارث می برد (عدم وجود فرزند)

اگر مردی فوت کند و در زمان فوت، هیچ فرزندی نداشته باشد (چه از همسر فعلی و چه از همسران قبلی)، سهم الارث همسر دائمی او از ماترک، یک چهارم (۱/۴) خواهد بود. این وضعیت زمانی رخ می دهد که هیچ فرزندی از متوفی، زنده نباشد. این سهم نیز مانند سهم یک هشتم، پس از کسر دیون و حقوق ممتاز متوفی از خالص ماترک محاسبه و پرداخت می شود.

مثال عددی برای یک چهارم:

اگر خالص ماترک متوفی ۴۰۰ میلیون تومان باشد و او فرزندی نداشته باشد:

۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان ÷ ۴ = ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

در این صورت، سهم الارث زن ۱۰۰ میلیون تومان خواهد بود.

جدول مقایسه ای سهم الارث زن (یک هشتم و یک چهارم)

برای درک بهتر تفاوت این دو حالت، جدول مقایسه ای زیر می تواند مفید باشد:

ویژگی	سهم یک هشتم (۱/۸)	سهم یک چهارم (۱/۴)
شرط اصلی	وجود فرزند برای متوفی (از هر همسر)	عدم وجود فرزند برای متوفی
میزان سهم از خالص ماترک	۱۲.۵ درصد	۲۵ درصد
مثال (خالص ماترک ۸۰۰ میلیون تومان)	۱۰۰ میلیون تومان	۲۰۰ میلیون تومان

این مقایسه نشان می دهد که حضور یا عدم حضور فرزندان متوفی، تأثیر چشمگیری بر میزان سهم الارث زن دارد و از این رو، بررسی دقیق این شرط قبل از هرگونه تقسیم ارث، از اهمیت بالایی برخوردار است.

سهم الارث زن در صورت تعدد همسران (چند همسری)

در مواردی که متوفی دارای بیش از یک همسر دائمی باشد، قانون ارث ایران برای تعیین سهم الارث زنان، قاعده مشخصی را دنبال می کند. نکته حائز اهمیت این است که سهم «یک هشتم» (در صورت وجود فرزند) یا «یک چهارم» (در صورت عدم وجود فرزند)، به طور کلی به مجموعه همسران تعلق می گیرد، نه به هر کدام از آن ها به صورت جداگانه. سپس این سهم کلی، به طور مساوی بین تمامی همسران دائم متوفی تقسیم می شود.

تقسیم سهم الارث کلی بین همسران

اگر متوفی دارای چند همسر باشد و شرط وجود فرزند نیز محقق شود (که سهم یک هشتم را برای زنان تعیین می کند)، این یک هشتم کل، ابتدا محاسبه شده و سپس بین تمامی همسران دائمی متوفی به تساوی تقسیم می گردد. همین قاعده برای سهم یک چهارم در صورت عدم وجود فرزند نیز صدق می کند. به عبارت دیگر، افزایش تعداد همسران، باعث افزایش سهم کلی زنان از ارث نمی شود، بلکه تنها سهم فردی هر زن را کاهش می دهد.

مثال: اگر متوفی دو همسر و فرزند داشته باشد، سهم هر زن از یک هشتم چگونه محاسبه می شود؟

فرض کنید خالص ماترک متوفی ۸ میلیارد تومان باشد و او دارای فرزند است. در این صورت، سهم کلی زنان از ارث، یک هشتم این مبلغ است:

۸,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان ÷ ۸ = ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (یک میلیارد تومان)

اکنون، این مبلغ باید بین دو همسر متوفی به طور مساوی تقسیم شود:

۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان ÷ ۲ = ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

بنابراین، سهم الارث هر یک از همسران در این مثال، پانصد میلیون تومان خواهد بود.

همین منطق برای حالت عدم وجود فرزند نیز صادق است. اگر خالص ماترک ۸ میلیارد تومان باشد و متوفی فرزندی نداشته و دو همسر دارد، سهم کلی زنان یک چهارم (۲ میلیارد تومان) خواهد بود که بین دو همسر تقسیم شده و سهم هر زن ۱ میلیارد تومان می شود.

این قاعده قانونی برای حفظ عدالت و تقسیم برابر حقوق در میان همسران متوفی تدوین شده است و نشان می دهد که قانونگذار یک سقف مشخص برای سهم همسران تعیین کرده و آن را بر اساس تعداد آن ها تعدیل می کند.

تحول قانونی: ارث زن از عرصه و اعیان (قانون جدید ارث زن)

یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین تغییرات در قوانین ارث ایران، مربوط به سهم الارث زن از اموال غیرمنقول (به ویژه املاک و مستغلات) است. این تغییر، حقوق مالی زنان را به شکل قابل توجهی بهبود بخشیده است.

قانون قدیم: محدودیت های ارث زن از اموال غیرمنقول

در قانون قدیم ارث، زن تنها از «اعیان» (بنا و ساختمان) اموال غیرمنقول ارث می برد و از «عرصه» (زمین) هیچ سهمی نداشت. این بدان معنا بود که اگر مردی ملکی را به ارث می گذاشت، زن تنها از ارزش ساختمانی که بر روی زمین قرار داشت، سهم می برد و نه از قیمت خود زمین. این محدودیت، عملاً سهم الارث زن از اموال غیرمنقول را به میزان قابل توجهی کاهش می داد و باعث می شد بسیاری از زنان، به خصوص در مناطق شهری که ارزش زمین بسیار بالا است، نتوانند از سهم واقعی خود برخوردار شوند.
برای مثال، اگر ملکی به ارزش ۱۰ میلیارد تومان، شامل ۱ میلیارد تومان ارزش اعیان و ۹ میلیارد تومان ارزش عرصه بود، زن تنها از ۱ میلیارد تومان سهم می برد و ۹ میلیارد تومان دیگر بین سایر وراث (فرزندان، پدر و مادر و…) تقسیم می شد. این وضعیت، تبعیض آمیز تلقی می شد و سال ها مورد بحث و نقد حقوقدانان بود.

قانون جدید: تشریح کامل ارث بردن زن هم از عرصه و هم از اعیان

با تصویب قانون اصلاح ماده ۹۴۶ و ۹۴۷ قانون مدنی در سال ۱۳۸۷، این محدودیت برطرف شد. طبق قانون جدید، زن (زوجه) علاوه بر اموال منقول، از تمامی اجزای اموال غیرمنقول، یعنی هم از «عرصه» (زمین) و هم از «اعیان» (بنا و ساختمان) به طور کامل ارث می برد. این تغییر به معنای این است که زن همانند سایر وراث، از ارزش کلی ملک (شامل زمین و ساختمان)، سهم الارث قانونی خود (یک هشتم یا یک چهارم) را دریافت خواهد کرد.

اهمیت این تغییر و تأثیر آن بر حقوق مالی زنان:

• افزایش چشمگیر سهم الارث: این قانون، به خصوص در مناطق شهری که ارزش زمین بخش عمده ای از ارزش ملک را تشکیل می دهد، سهم الارث واقعی زنان را چندین برابر افزایش داده است.
• برقراری عدالت بیشتر: این تغییر، گامی مهم در جهت برقراری عدالت و رفع تبعیض حقوقی بین زن و مرد در قانون ارث محسوب می شود و حقوق مالی زنان را تقویت می کند.
• رفع ابهامات و نزاعات: با شفاف شدن این بخش از قانون، بسیاری از ابهامات و نزاعات حقوقی که پیش تر بر سر نحوه محاسبه سهم زن از اموال غیرمنقول وجود داشت، کاهش یافته است.

این تحول قانونی، نقطه عطفی در حقوق خانواده ایران محسوب می شود و به زنان این امکان را می دهد که از دارایی های همسر متوفی خود، به شکل عادلانه تری برخوردار شوند. وراث باید با توجه به این قانون جدید اقدام به تقسیم ارث کنند.

سایر نکات مهم در مورد ارث زن

قوانین ارث دارای جزئیات و پیچیدگی های فراوانی هستند که درک صحیح آن ها نیازمند اطلاعات جامع و گاهی مشاوره با متخصصین حقوقی است. در ادامه به برخی از نکات مهم و رایج در مورد ارث زن می پردازیم.

نقش گواهی انحصار وراثت

گواهی انحصار وراثت، اولین و حیاتی ترین سندی است که پس از فوت یک فرد باید اخذ شود. این گواهی توسط شورای حل اختلاف صادر می شود و در آن، وراث قانونی متوفی، نسبت آن ها با متوفی و سهم الارث هر یک از آنان به طور رسمی مشخص و اعلام می گردد. بدون این گواهی، هیچ یک از وراث نمی توانند به طور قانونی برای تقسیم یا انتقال اموال متوفی اقدام کنند. فرآیند اخذ گواهی انحصار وراثت شامل ارائه مدارکی مانند گواهی فوت، شناسنامه و کارت ملی وراث، عقدنامه متوفی و لیست اموال است. این سند، پایه و اساس هرگونه اقدام حقوقی بعدی در زمینه ارث خواهد بود.

طلاق و ارث زن

یکی از سوالات رایج در زمینه ارث، مربوط به وضعیت ارث بردن زن مطلقه است. به طور کلی، زن مطلقه از شوهر سابق خود ارث نمی برد، مگر در موارد استثنایی:

• طلاق رجعی در دوران عده: اگر مرد، همسر خود را به طلاق رجعی (نوعی طلاق که مرد در زمان عده می تواند بدون نیاز به عقد مجدد رجوع کند) طلاق دهد و مرد در دوران عده زن فوت کند، زن از او ارث می برد.
• طلاق در دوران بیماری شوهر: اگر مردی در دوران بیماری که منجر به فوت او می شود، همسر خود را طلاق دهد و ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت همان بیماری فوت کند، زن از او ارث می برد، حتی اگر طلاق بائن (طلاقی که حق رجوع برای مرد نیست) باشد. البته مشروط بر اینکه زن در این مدت با شخص دیگری ازدواج نکرده باشد.

در سایر انواع طلاق ها (مانند طلاق بائن که شامل طلاق خلع، مبارات، طلاق قبل از نزدیکی یا طلاق زن یائسه است) و یا پس از اتمام دوران عده طلاق رجعی، زن از شوهر سابق خود ارث نمی برد.

مهریه و سایر حقوق مالی زن (تفاوت با سهم الارث)

مهریه، نفقه و اجرت المثل ایام زندگی مشترک، جزء دیون ممتاز متوفی محسوب می شوند و باید قبل از تقسیم ارث از ماترک پرداخت گردند. این حقوق، با سهم الارث زن تفاوت اساسی دارند:

• مهریه: حق قانونی و مسلم زن است که با عقد نکاح دائمی بر ذمه مرد قرار می گیرد. حتی پس از فوت مرد، مهریه از دارایی او به زن پرداخت می شود و بر سهم الارث اولویت دارد.
• نفقه معوقه: اگر مردی نفقه همسرش را در زمان حیات خود پرداخت نکرده باشد، این دین نیز از ماترک کسر و به زن پرداخت می گردد.
• اجرت المثل: در صورت مطالبه و اثبات آن در دادگاه، نیز باید از ماترک پرداخت شود.

این موارد جزء ارث نیستند و زن علاوه بر این حقوق، سهم الارث خود را نیز (یک هشتم یا یک چهارم) دریافت می کند.

سکونت در ملک موروثی

در صورتی که زن پس از فوت شوهر، در ملک موروثی (که بخشی از آن به سایر وراث تعلق دارد) سکونت کند، این سکونت باید با اجازه وراث دیگر باشد. بدون رضایت سایر وراث، زن حق تصرف در ملک موروثی را به صورت اختصاصی ندارد، حتی اگر خودش نیز سهمی از ملک را به ارث برده باشد. این مسئله به خصوص زمانی اهمیت می یابد که سایر وراث قصد فروش یا تقسیم ملک را داشته باشند. در صورت عدم توافق، وراث می توانند از طریق دادگاه اقدام به خلع ید یا مطالبه اجرت المثل ایام تصرف کنند.

زمان قیمت گذاری اموال در ارث

قیمت گذاری اموال متوفی برای تقسیم ارث، معمولاً به «قیمت روز» در زمان تقسیم یا در زمان ارجاع به کارشناسی دادگستری صورت می گیرد. این بدان معناست که اگر پس از فوت متوفی، مدتی طول کشیده باشد و ارزش اموال (به ویژه اموال غیرمنقول) تغییر کرده باشد، مبنای محاسبه سهم الارث، قیمت جدید و به روز خواهد بود. کارشناس رسمی دادگستری وظیفه دارد با در نظر گرفتن شرایط بازار و ویژگی های اموال، قیمت واقعی و روز آن ها را تعیین کند.

فوت زن قبل از تقسیم ارثیه

اگر زن پس از فوت شوهر، و قبل از اینکه سهم الارث خود را به طور کامل دریافت کند، فوت کند، حق ارث او از شوهرش ساقط نمی شود. در این حالت، سهم الارث زن از شوهر به «ورثه خود زن» منتقل می شود و آن ها می توانند سهم الارث متوفی (زوجه) را از ماترک شوهر اولش مطالبه کنند. به عبارت دیگر، این حق به عنوان بخشی از دارایی های زن متوفی محسوب شده و بین وراث او (فرزندان، پدر و مادر و…) تقسیم خواهد شد.

سهم الارث مادر از فرزند (تفاوت با همسر)

سهم الارث مادر (نه همسر) در صورت فوت فرزند، متفاوت با سهم همسر است. در صورتی که فرزند متوفی، فرزندی نداشته باشد و فقط مادر و پدرش در قید حیات باشند، سهم مادر یک سوم (۱/۳) و سهم پدر دو سوم (۲/۳) از ماترک فرزند است. اما اگر فرزند متوفی، فرزند یا فرزندانی داشته باشد (چه دختر و چه پسر)، سهم الارث مادر به یک ششم (۱/۶) تقلیل می یابد.

آیا پدر می تواند تمام دارایی خانواده را به زن دوم خود بدهد؟

یک فرد در زمان حیات خود، مالک مطلق دارایی هایش است و می تواند هرگونه تصرفی در اموال خود داشته باشد، از جمله انتقال تمام یا بخشی از آن ها به هر کسی که مایل باشد (مانند همسر دوم، فرزندان و…). این انتقال می تواند به صورت بیع (خرید و فروش)، هبه (بخشش) یا صلح باشد. تا زمانی که فرد زنده است، قوانین ارث در مورد دارایی های او جاری نمی شود. تنها پس از فوت فرد است که اموال باقی مانده (ماترک) بر اساس قوانین ارث تقسیم می شود. بنابراین، اگر پدری در زمان حیات خود تمام دارایی اش را به زن دوم خود منتقل کرده باشد، فرزندان یا سایر وراث از آن اموال سهمی نخواهند داشت، مگر اینکه ثابت شود این انتقال صوری بوده و با قصد فرار از دین یا محروم کردن وراث از ارث صورت گرفته باشد. در چنین مواردی، اثبات صوری بودن معامله در دادگاه کار دشواری است.

نتیجه گیری

در این مقاله، به بررسی جامع مفهوم «یک هشتم یعنی چقدر» از بعد ریاضی و کاربرد کلیدی آن در قوانین ارث ایران، به ویژه برای سهم الارث زن، پرداختیم. دریافتیم که یک هشتم، معادل ۱۲.۵ درصد از یک کل است و در حوزه حقوق، زمانی به زن تعلق می گیرد که شوهر متوفی دارای فرزند باشد و عقد نکاح نیز از نوع دائم بوده و زن در زمان فوت شوهر زنده باشد. همچنین، مراحل دقیق محاسبه این سهم، شامل تعیین خالص ماترک پس از کسر دیون و حقوق ممتاز (مانند مهریه) را با مثال های کاربردی مرور کردیم.

علاوه بر این، تفاوت اساسی بین سهم یک هشتم و یک چهارم (زمانی که متوفی فرزندی ندارد) را روشن ساختیم و به بررسی نحوه تقسیم ارث در صورت تعدد همسران پرداختیم. یکی از مهم ترین تحولات قانونی، یعنی ارث بردن زن هم از عرصه و هم از اعیان اموال غیرمنقول، نیز به تفصیل توضیح داده شد که نقش بسزایی در ارتقاء حقوق مالی زنان دارد.

در نهایت، به نکات مهم دیگری همچون نقش گواهی انحصار وراثت، وضعیت ارث زن مطلقه، تفاوت حقوق مالی زن (مانند مهریه) با سهم الارث، سکونت در ملک موروثی و زمان قیمت گذاری اموال اشاره کردیم. با توجه به پیچیدگی ها و جزئیات فراوان در قوانین ارث، اکیداً توصیه می شود که در مواجهه با پرونده های ارث، حتماً با یک وکیل متخصص ارث و مشاوره حقوقی مجرب مشورت نمایید تا از رعایت کامل حقوق خود و سایر وراث اطمینان حاصل کرده و از بروز مشکلات قانونی احتمالی جلوگیری شود.