افزایش نیاز به خدمات مراقبتی/ جایگاه پرستاران در خدمات پیشگیرانه تعریف نشده است

به گزارش خبرگزاری cmsd، احمد نجاتیان در برنامه کشیک سلامت درباره دستاورد‌های حوزه پرستاری اظهار کرد: پرستاری به شکل نوین و آکادمیک، مبتنی بر تحصیلات، در ایران سابقه‌ای حدود ۱۱۰ساله دارد. دقیقاً حدود ۱۱۰سال پیش، اولین مدارس پرستاری در ارومیه و تبریز آغاز به کار کردند و طی این سال‌ها، شاهد رشد بسیار خوبی در حوزه پرستاری بوده‌ایم.

وی افزود: تشکیل سازمان نظام پرستاری به‌عنوان یک نهاد حرفه‌ای، آرزوی پرستاران بوده است. حتی قبل از انقلاب، اسنادی از دهه ۴۰وجود دارد که نشان می‌دهد پرستاران آرزو داشتند این سازمان را تشکیل دهند و برای تحقق آن تلاش می‌کردند. این حرکت، پس از انقلاب اسلامی و با گذشت یک دهه از آن، عملی شد.

وی گفت: اکنون به نظر می‌رسد سازمان نظام پرستاری توانسته بخشی از مشکلات جامعه پرستاری را برطرف کند و با هدف بهبود کیفیت خدمات پرستاری و افزایش رضایتمندی مردم فعالیت کند.

رئیس کل سازمان نظام پرستاری ادامه داد: قانون تشکیل سازمان نظام پرستاری در سال ۱۳۸۰توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد و اولین دوره انتخابات این سازمان در سال ۱۳۸۲برگزار شد. پس از تصویب قانون، مدتی زمان برد تا تأیید و مقدمات انتخابات انجام شود. بنابراین، از سال ۱۳۸۲سازمان نظام پرستاری به شکل امروزی خود فعالیتش را آغاز کرد.

سازمان نظام پرستاری با چه هدفی تاسیس شد

دکتر نجاتیان گفت: هدف اصلی تشکیل این سازمان، حمایت از حقوق مردم و ارتقای کیفیت خدمات پرستاری بوده است. این سازمان تلاش دارد تا نظارت بر پرستاران، بهبود آموزش آنها و نظام‌مند کردن حوزه پرستاری را محقق کند. همچنین، یکی از وظایف کلیدی سازمان، حمایت از حقوق مادی و معنوی پرستاران است. این حمایت نیز در جهت بهبود خدمات پرستاری و افزایش رضایتمندی مردم انجام می‌شود.

وی افزود: در واقع، اگر امروز به دنبال رفع مشکلاتی مانند کمبود پرستار هستیم، هدف اصلی این است که خدمات پرستاری باکیفیت‌تر ارائه شود و مردم از آن رضایت بیشتری داشته باشند.

دستاورد‌های پرستاری طی ۴۶سال گذشته

وی بیان کرد: در بررسی مهم‌رین دستاورد‌های حوزه پرستاری طی ۴۶سال گذشته، می‌توان آنها را به دو بخش رشد کمی و رشد کیفی خدمات پرستاری تقسیم کرد.

تعداد پرستاران کشور ۵ برابر شده است

رئیس کل سازمان نظام پرستاری گفت: در ابتدای انقلاب، حدود ۳۲هزار پرستار در کشور فعال بودند، اما امروز این تعداد به حدود ۱۶۰هزار نفر رسیده است؛ یعنی تعداد پرستاران حدود ۵برابر شده است. درحالی که تعداد تخت‌های بیمارستانی حدود ۳برابر شده، بنابراین تعداد پرستاران رشد بیشتری داشته است.

وی گفت: البته قبل از انقلاب، حدود ۲۶درصد جامعه پرستاری را بهیارانی تشکیل می‌دادند که تحصیلات آکادمیک نداشتند (دیپلم بهیاری). امروز این عدد به ۱۰درصد کاهش یافته و نشان‌دهنده رشد پرستاری آکادمیک و دانشگاهی است.

دکتر نجاتیانن یادآور شد: قبل از انقلاب، کمتر از ۵درصد پرستاران را مردان تشکیل می‌دادند، اما پس از انقلاب، به دلیل جنگ و تغییرات فرهنگی و اسلامی، این میزان افزایش یافت. امروزه حدود ۳۰درصد از خدمات پرستاری توسط مردان ارائه می‌شود که حتی از برخی استاندارد‌های جهانی نیز فراتر است.

به گفته وی، در ابتدای انقلاب، نسبت پرستار به تخت بیمارستانی حدود ۰.۶بود، اما امروز این عدد بهحدود یکرسیده است. با وجود رشد مثبت، این میزان هنوز به استاندارد‌های جهانی نرسیده است.

رئیس کل سازمان نظام پرستاری ادامه داد: قبل از انقلاب، حدود ۳۰آموزشگاه پرستاری وجود داشت، اما امروز بیش از ۲۰۰دانشکده پرستاری در کشور فعالیت دارند. پیش از انقلاب، آموزش‌های پرستاری بیشتر در سطح انستیتو‌ها و آموزشگاه‌ها انجام می‌شد، اما امروز دانشکده‌های پرستاری سطح آموزش را ارتقا داده‌اند.

هر سال ۱۵ هزار دانشجوی پرستاری در دانشگاه‌های کشور پذیرش می‌شوند

وی اعلام کرد: سالانه حدود ۱۵هزار دانشجوی پرستاری در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا پذیرش می‌شوند. حدود ۱۵۰دانشجوی دکترای پرستاری هر سال فارغ‌التحصیل می‌شوند.

دکتر نجاتیان با اشاره به افزایش پژوهش‌ها در حوزه پرستاری بیان کرد: قبل از انقلاب، هیچ مرکز تحقیقاتی در حوزه پرستاری وجود نداشت، اما امروز ۱۸مرکز تحقیقاتی فعال در این حوزه داریم. همچنین، حدود ۳۵مجله پرستاری در کشور منتشر می‌شود که نشان از پیشرفت پژوهشی در این رشته دارد.

به گفته وی، به‌طور کلی، حوزه پرستاری در ایران طی ۴۶سال گذشته رشد قابل‌توجهی داشته است، اما همچنان چالش‌هایی وجود دارد که نیاز به برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری دقیق‌تری دارد.

نجاتیان خاطرنشان کرد: در حوزه رشد کمی پرستاری، حرکت بسیار خوبی در ایران اتفاق افتاده است. شاید یکی از نقاطی که می‌توانیم به آن افتخار کنیم، حوزه آموزش و پژوهش پرستاری باشد. در حال حاضر، ما در حوزه تحقیقات پرستاری جزو کشور‌های برتر منطقه هستیم و در تولیدات علمی و تعداد پرستاران نیز رتبه اول منطقه را داریم.

سازمان نظام پرستاری بزرگترین نهاد حرفه‌ای پرستاری در منطقه است

وی افزود: سازمان نظام پرستاری یکی از بزرگترین و شاید بزرگ‌ترین هاد حرفه‌ای پرستاری در منطقه محسوب می‌شود. بخشی از اهداف تعیین‌شده در چشم‌انداز توسعه پرستاری، به‌خصوص در بخش کمی، محقق شده است.

وی بیان داشت: امروز سازمان نظام پرستاری مفتخر است که حدود ۲۹۰هزار نفر از همکاران پرستار، بهیاران، کارشناسان اتاق عمل، هوشبری و فوریت‌های پزشکی در مقاطع مختلف، عضو این سازمان هستند.

۲۹۰ هزار کادر پرستاری داوطلبانه عضو نظام پرستاری هستند

دکتر نجاتیان گفت: عضویت در سازمان نظام پرستاری کاملاً داوطلبانه است، اما این عدد نشان می‌دهد که استقبال بسیار خوبی از سوی جامعه پرستاری صورت گرفته است. در حال حاضر، ۱۶۰هیئت مدیره نظام پرستاری در سراسر کشور فعال هستند که به‌عنوان بازوان اجرایی این سازمان، فعالیت‌های آموزشی، فرهنگی و رفاهی برای پرستاران را انجام می‌دهند. این شبکه گسترده، یکی از بزرگترین شبکه‌های پرستاری در منطقه به شمار می‌رود.

نیمی از تعداد استاندارد پرستار در کشور تامین شده است

وی تشریح کرد: با وجود رشد کمی قابل‌توجه، متأسفانه در حوزه کیفی نتوانسته‌ایم به همان میزان پیشرفت کنیم. شاید به همین دلیل است که مردم هنوز طعم خدمات پرستاری باکیفیت و مناسب را به‌طور کامل نچشیده‌اند. اگر چه تعداد پرستاران افزایش یافته است، اما پیچیدگی شرایط بیماری‌ها، تخصصی‌شدن بیماران و توسعه بخش‌های ویژه باعث شده‌اند که نیاز به خدمات پرستاری بیشتر شود. استاندارد فعلی ۱.۸پرستار به ازای هر تخت است، اما در حال حاضر ما تنها نیمی از این استاندارد را تأمین کرده‌ایم.

وی افزود: در حوزه پرستاری، دو بخش مهم وجود دارد؛ بخش تکنیکال و بخش انسانی و ارتباطی. پرستاران ایران در بخش تکنیکال در لبه دانش حرکت و با تکنولوژی‌های جدید کار می‌کنند؛ مهارت‌های کاری و تخصصی بالایی دارند و با دستگاه‌های پیشرفته فعالیت می‌کنند. اما بن‌مایه پرستاری، همان ارتباط و همدلی بین پرستار و بیمار است که نیازمند تعداد کافی پرستار برای ایجاد این ارتباط است.

دکتر نجاتیان ادامه داد: به‌عنوان مثال، در یک بخش عمومی باید به‌ازای هر ۶ بیمار، یک پرستار حضور داشته باشد تا بتواند با بیماران ارتباط بگیرد، صحبت کند و کمک‌های لازم را ارائه دهد. اما امروز این عدد به ۱۰تا ۱۲بیمار به ازای هر پرستار رسیده است. این شرایط باعث شده که حتی فرصت کافی برای ارائه دارو‌ها به موقع و ثبت اطلاعات بیماران وجود نداشته باشد.

نیاز به خدمات مراقبتی افزایش یافته است

وی ادامه داد: از ابتدای انقلاب، تعداد تخت‌های بیمارستانی سه برابر شده، در حالی که تعداد پرستاران پنج برابر افزایش یافته است. اما ماهیت بیماری‌ها و نیاز‌های بیماران تغییر کرده است.

دکتر نجاتیان یادآور شد: در اوایل انقلاب، بخش‌های ویژه یا اعمال جراحی گسترده چندان رایج نبود و بیماران عمدتاً جوان‌تر بودند. اما امروز، پیچیدگی‌های بیماری‌ها افزایش یافته و نیاز به خدمات پرستاری بیشتر شده است. به‌عنوان مثال، در بخش‌های آی‌سی‌یو سوختگی یا جراحی قلب باز، به ازای هر بیمار، باید یک پرستار به‌طور مستمر حضور داشته باشد؛ در حالی که در گذشته چنین بخش‌هایی وجود نداشتند.

وی گفت: خوشبختانه، از نظر زیرساخت و پتانسیل پرستاری، تمامی امکانات لازم در کشور فراهم است، اما در حوزه بکارگیری این خدمات و توانمندی‌ها، با مشکلات جدی مواجه هستیم. امروز، پرستاران عمدتاً در بخش‌های مختلف مشغول به کار هستند، اما از همه ظرفیت‌های علمی و تحصیلی آنها بهره‌برداری کامل صورت نمی‌گیرد.

وی افزود: با وجود اینکه از لحاظ کمی و زیرساختی در وضعیت مناسبی قرار داریم، هنوز در حوزه بکارگیری صحیح و بهره‌برداری مؤثر از این پتانسیل‌ها، نیاز به برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری دقیق‌تری داریم تا بتوانیم خدمات باکیفیت‌تری ارائه دهیم.

وی تصریح کرد: هنوز پرستاران ما نتوانسته‌اند در حوزه پیشگیری نقش ایفا کنند و پرستاران بیشتر به سوی بیمارستان سوق داده شدند و نتوانستیم در حوزه پیشگیری برای آنها جایگاهی تعیین کنیم.

جایگاه پرستاران در خدمات پیشگیرانه تعریف نشده است

وی متذکر شد: با وجود رشد گسترده پرستاری در ایران، هنوز جایگاه پرستاران در ارائه خدمات پیشگیری و سلامت‌محور قبل از ورود بیماران به بیمارستان‌ها به درستی تعریف نشده است. امروزه، جامعه و مردم نیاز فزاینده‌ای به این خدمات دارند، زیرا دسترسی به خدمات بهداشتی باید ارتقا یابد.

دکتر نجاتیان افزود: برنامه پزشک خانواده یکی از راهکار‌های اساسی در این راستا محسوب می‌شود. یکی از راه‌حل‌های موثر برای کاهش هزینه‌های نظام سلامت و بهبود کیفیت مراقبت‌ها، بکارگیری پرستاران در حوزه بهداشت همگانی و مراقبت‌های در منزل است. این رویکرد نه‌تنها در ایران پتانسیل بالایی دارد، بلکه تجارب جهانی نیز نشان داده است که استفاده از پرستاران در سطح جامعه می‌تواند کیفیت خدمات را بهبود بخشد و هزینه‌های درمانی را کاهش دهد.

رئیس کل سازمان نظام پرستاری بیان کرد: امروز در ایران، پرستاران متخصص در رشته‌هایی مانند پرستاری سالمندی، بهداشت جامعه، پرستاری مراقبت‌های ویژه و پرستاری خانواده آموزش می‌بینند، اما هنوز از ظرفیت این نیرو‌های متخصص به‌طور مؤثر در سطح جامعه استفاده نمی‌شود.

وی گفت: برای تحقق این امر، باید حکمرانی نظام سلامت به این باور برسد که پرستاران می‌توانند در سطح جامعه نقش مهمی ایفا کنند. به همین دلیل، سازمان نظام پرستاری در سال‌های اخیر مطالعات گسترده‌ای در این زمینه انجام داده و اخیراً نامه‌ای به معاونت بهداشت وزارت بهداشت ارسال کرده و آمادگی خود را برای اجرای این برنامه‌ها اعلام کرده است.

دکتر نجاتیان افزود: این موضوع فراتر از یک مطالبه صنفی است، زیرا مردم به این خدمات نیاز دارند. اگر نگاهی به اطراف بیندازیم، می‌بینیم که بسیاری از بیماران نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند، اما همچنان به مراقبت‌های حرفه‌ای پرستاری نیاز دارند.

اعلام آمادگی نظام پرستاری برای نظارت بر مراکز خدمات مراقبت در منزل

وی ادامه داد: امروزه ۱۵۰۰مرکز رسمی و خصوصی مراقبت‌های پرستاری در منزل در ایران فعال هستند که می‌توانند خدمات پرستاری را با هزینه‌ای کمتر از بیمارستان، اما با کیفیت مناسب، ارائه دهند. البته در کنار این مراکز قانونی، شرکت‌های خدماتی هم هستند که باید خدماتی از جمله خدمات نظافت ارائه کننده، اما در مواردی افرادی را به عنوان پرستار به خانه‌های مردم می‌فرستند که صلاحیت این کار را ندارند.

دکتر نجاتیان گفت: نظارت بر مراکز هوم کر یی از اهداف ما در سازمان نظام پرستاری است، اما اکنون چنین اختیاری را به سازمان نظام پرستاری نداده‌اند و اختیار آن با وزارت بهداشت است و ما ابزاری برای نظارت نداریم اگر اختیار و مسئولیت نظارت بر مراکز مراقبت در منزل از طرف وزارت بهداشت به سازمان نظام پرستاری واگذار کنند، آمادگی داریم در این زمینه کمک کنیم.

وی افزود: اگر خدمات مراقبت در منزل تحت پوشش بیمه قرار بگیرد، خود به خود مراکز غیر مجاز حذف می‌شود، هزینه‌های نظام سلامت و مردم هم کمتر می‌شود، برای بیمه گذار هم کاملا به صرفه است. مطالعات جهانی هم نشان داده خدمات مراقبت در منزل به میزان زیادی نسبت به خدمات درمانی مقرون به صرفه‌تر است.

دکتر نجاتیان گفت: اگر از ظرفیت‌های پرستاری جامعه‌محور به درستی استفاده شود، بسیاری از بیماران نیازی به بستری در بیمارستان نخواهند داشت و هزینه‌های نظام سلامت کاهش خواهد یافت