راه طولانی دیپلماسی انرژی و چشم انداز ۱۴۱۵

دورنمای انرژی ایران و نیل به چشم انداز مطلوب مان در سال ۱۴۱۵، با توجه به تحولات جهانی و نیازهای داخلی، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و همکاری مستمر و منسجم بین‌المللی است. در این راستا، ۴ دستگاه اجرایی اصلی ما، وزارت نیرو و وزارت نفت به عنوان بازوی اصلی در مدیریت منابع انرژی کشور، نقش حیاتی ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، وزارت امور خارجه ایران نیز با توسعه و بهبود دیپلماسی انرژی می‌تواند به پیشبرد اهداف ملی در این حوزه کمک کند و وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز باید پشتیبانی لازم بنماید.

با توجه به اینکه، وزارت نیرو، مسئولیت مدیریت منابع آب و برق را بر عهده دارد باید با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و توسعه منابع تجدیدپذیر، مثل انرژی خورشیدی و بادی، به تامین پایدار انرژی برق برای کشور و رفع ناترازی داخلی بپردازد. با توجه به افزایش تقاضای انرژی و محدودیت منابع فسیلی، پیمان های اب و هوایی مثل معاهده پاریس، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ضروری به نظر می‌رسد. همچنین، وزارت نیرو باید در راهکار کوتاه مدت با بهینه‌سازی نیروگاهی، مدیریت عمر، ساخت نیروگاه های با کلاس F و H و ارتقای شبکه انتقال و توزیع برق، کاهش هدررفت انرژی را محقق کند.

وزارت نیرو در برنامه  کلان، باید محورهای زیر را در دستور کار قرار دهد:

الف-  توسعه دیپلماسی برق: تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه از طریق  صادرات برق به کشورهای همسایه و  توسعه شبکه‌های انتقال برق فرامرزی.  تجربه موفق فرانسه در اتصال شبکه برق خود به کشورهای همسایه،  الگویی مناسب در این زمینه است.
ب- جذب سرمایه‌گذاری خارجی در انرژی‌های تجدیدپذیر:
با توجه به پتانسیل بالای ایران در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر مثل کریدورهای بادی و پتانسیل های تابشی،  جذب سرمایه‌گذاری خارجی  و انتقال  فناوری‌های نوین  در این حوزه  می‌تواند  به  تقویت دیپلماسی  انرژی  کمک  کند.
وزارت نفت نیز در زمینه استخراج، تولید و صادرات نفت و گاز نقش کلیدی دارد. این وزارتخانه می‌بایست با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، بهره‌وری در تولید نفت و گاز را افزایش دهد و از روش‌های نوین برای استخراج منابع جدید استفاده کند. همچنین، با توجه به تغییرات اقلیمی و نیاز به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، وزارت نفت باید به توسعه فناوری‌های کربن‌زدایی و بهینه‌سازی مصرف انرژی در صنایع نفت و گاز بپردازد و در برنامه کلان ۳ محور زیر را عملیاتی کند:

الف- توسعه میادین نفتی مشترک:
 اولویت دادن به توسعه میادین مشترک نفت و گاز با کشورهای همسایه،  با هدف ایجاد منافع مشترک و تقویت روابط دوجانبه.  تجربه موفق نروژ در همکاری با روسیه در دریای بارنتز، نمونه‌ای قابل توجه در این زمینه است.
ب- تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی:
 کاهش وابستگی به بازارهای سنتی و  جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای توسعه زیرساخت‌های صادراتی به مناطق جدید جغرافیایی.  الگوی  عربستان سعودی در صادرات نفت به بازارهای آسیایی،  می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
ج- توسعه صنایع پایین‌دستی: 
تبدیل نفت و گاز خام به فرآورده‌های با ارزش افزوده بالاتر،  نه تنها  ارزش صادرات را افزایش می‌دهد، بلکه زمینه  همکاری‌های  فنی و  تخصصی با سایر کشورها  را  فراهم می‌کند. 

نقش وزارت امور خارجه در بهبود و توسعه دیپلماسی انرژی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این وزارتخانه می‌تواند با ایجاد همکاری‌های بین‌المللی و انعقاد توافق‌نامه‌های انرژی، به افزایش صادرات نفت و گاز و جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک کند. همچنین، وزارت امور خارجه با استفاده از دیپلماسی اقتصادی و برقراری روابط دوستانه با کشورهای دیگر، می‌تواند به تأمین تکنولوژی‌های نوین و انتقال دانش فنی در حوزه انرژی بپردازد و باید راهبردهای زیر را بصورت متمرکز اجرایی کند:

الف- دیپلماسی فعال در حوزه انرژی:  ارتباط  مستمر  و  سازنده  با  کشورهای  هدف  در  زمینه  انرژی،  با  هدف  معرفی  ظرفیت‌ها  و  جذب  سرمایه‌گذاری.
ب- بهره‌گیری از ظرفیت‌های سازمان‌های بین‌المللی: همکاری  با  سازمان‌های  بین‌المللی  مانند  اوپک  و  آژانس  بین‌المللی  انرژی  برای  تأمین  منافع  ملی  در  حوزه  انرژی.

همچنین نقش وزارت امور اقتصادی و دارایی در ماموریت های زیر بسیار قابل توجه است که در چند سال اخیر بنابه دلایل انزوای بین المللی از ان دور بوده ایم:

الف-ایجاد مشوق‌های سرمایه‌گذاری: ارائه مشوق‌های جذاب  و  رقابتی  به  سرمایه‌گذاران  خارجی  در  بخش  انرژی،  با  هدف  جذب  سرمایه  و  فناوری‌های  نوین.
ب- تسهیل در مبادلات مالی: رفع موانع  و  تسهیل  در  مبادلات  مالی  بین‌المللی  در  بخش  انرژی،  با  هدف  افزایش  امنیت  سرمایه‌گذاری  و  توسعه  همکاری‌های  اقتصادی.

در راستای تحقق این اهداف، سازمان برنامه و بودجه نیز باید به تدوین برنامه‌های راهبردی و تخصیص منابع مالی مناسب بپردازد. این سازمان می‌تواند با انجام مطالعات جامع و ارزیابی‌های دقیق، به تعیین اولویت‌ها و تدوین راهبردهای کلان در حوزه انرژی کمک کند. همچنین، با نظارت بر اجرای برنامه‌ها و پروژه‌های انرژی، می‌تواند از بهره‌وری و کارآیی در این زمینه اطمینان حاصل کند.
موفقیت  دیپلماسی  انرژی  ایران  در  گرو  همکاری  و  هماهنگی  موثر  بین  این  چهار  وزارتخانه  و  سایر  نهادهای  ذی‌ربط  مثل سازمان برنامه و بودجه است.  

برای دستیابی به دورنمای انرژی ۱۴۱۵، با  بهره‌گیری  از  تجربیات  موفق  جهان  و  اتخاذ  رویکردی  فعال  و  پویا،  می‌توان  از  ظرفیت‌های  عظیم  انرژی  کشور  برای  تأمین  منافع  ملی  و  تقویت  جایگاه  ایران  در  نظام  بین‌الملل  بهره  برد فلذا نیازمند هماهنگی و همکاری مستمر بین وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط هستیم و نباید فراموش کنیم، تنها از طریق تعامل و تبادل اطلاعات بین نهادهای مختلف، می‌توان به اهداف بلندمدت گفته شده در حوزه انرژی مثل افق ۱۴۱۵ و برنامه هفتم توسعه دست یافت و به تامین پایدار و بهینه انرژی برای آینده ایران کمک کرد.