رخداد شکافته شدن قبر حضرت حمزه (ع)

برای روشن شدن این رخداد ، لازم است که اشاره نمایم ، که این حادثه در تاریخ اسلام تا کنون و در این مورد ، دو بار تکرار شده و به چنین مطلبی دست یافته اند !
نخست در سال چهل و نه هجری و پس از گذشت چهل و شش سال از جنگ اُحد از سوی معاویة ابن سفیان  خلیفه وقت ، دستور صادر گردید که در اُحد قناتی حفر کنند. با آماده شدن قنات، منادی در مدینه  اعلان کرد: افرادی که در احد شهید دارند برای در امان ماندن اجساد و قبور آنان از نفوذ و جریان آب، این قبور را نبش و اجساد شهدا را به محلّ دیگر انتقال دهند و بر اساس این دستور به نبش قبور شهدا اقدام گردید. قبر حضرت حمزه ، عمرو بن جموح و عبداللّه پدر جابر انصاری سلام الله علیهم شکافته شد.

کارگزاران معاویه با تعجّب مشاهده کردند که این اجساد  تازه همچون لحظه شهادت باقی مانده اند؛ به گونه ای که گویی دیروز دفن گردیده اند. حتّی لباسها و قطیفه ها و علفهایی که آنان را پوشش می داد با همان وضع باقی است و کوچکترین تغییری در آنها رخ نداده است؛ به طوری که وقتی بیل کارگر به پای حضرت حمزه سلام الله علیه خورد، خون جاری گردید.
(ابن شبه، تاریخ المدینه، ج١ ، ص ١٣٣ ؛ طبری، تاریخ، ج٢ ، ص ٣١٩ ؛ ابن کثیر، تاریخ، ج ٤ ، ص ٤٣ ؛ دیاربکری، تاریخ الخمیس، ج١، ص ٤٤٣ ؛ ابن نجار، اخبار مدینة الرسول، ص ٥٧ ؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، صص ١٤ ، ٢٦٤؛ سبکی، شفاء السقام، ص ١٦٢ ؛ ابن اثیر، اُسد الغابه، ج ٢ ، ص ٥٥ ؛ سمهودی، وفاء الوفا، ج ٣، ص ٩٣٨ ؛ ابن کثیر، تاریخ، ج ٤، ص ٤٣)

رخداد دیگر تاریخ در این راستا بر اثر جاری شدن سیل در قرن اخیر بود.
پیکر مطهر حضرت حمزه بن عبدالمطلب (ع) در اثر سیل در سال ۱۳۴٤ هجری قمری (حدود ۱۹۲۵ میلادی) مطابق با ١٣٠١ شمسی ، نمایان شد. پس از جاری شدن سیل در منطقه احد، قبر ایشان شکافته شد و پیکرشان در حالی که سالم بود، مشاهده گردید. سپس دوباره ایشان را در همان مکان به خاک سپردند.

رویداد نمایان شدن پیکر حضرت حمزه بن عبدالمطلب (رضی‌الله عنه) یکی از اتفاقات شگفت‌انگیز تاریخی است که در سال ۱۳۴٤ هجری قمری (۱۹۲۵ میلادی) ، مطابق با ١٣٠١ شمسی رخ داد. در این سال، به دلیل بارش شدید باران و جاری شدن سیلاب در منطقه احد، برخی از قبور شهدا، از جمله قبر حضرت حمزه (رضی‌الله عنه)، شکافته شد و پیکر ایشان پس از حدود ۱۳۰۰ سال در حالی که سالم و دست‌نخورده بود، نمایان گردید.

گفتنی است که پس از جنگ اُحد در سال ۳ هجری قمری، حضرت حمزه (رضی‌الله عنه) به همراه دیگر شهدای این نبرد، در منطقه احد دفن شدند. گفته می‌شود که ایشان در کنار چند شهید دیگر در یک قبر قرار گرفته بودند.
 
در سال ۱۳۴۴ هجری، سیلی شدید در منطقه احد رخ داد که سبب گردید برخی از قبور شهدا شکافته شود. افرادی که در محل حاضر بودند، مشاهده کردند که پیکر حضرت حمزه (ع)  در حالی که سالم و تازه به نظر می‌رسید، نمایان شده است. حتی گزارش شده که هنگام جابه‌جایی بدن، از آن خون جاری شد.

افرادی که در آن زمان حضور داشتند، از این واقعه بسیار متأثر شدند و آن را نشانه‌ای از کرامت و بزرگی حضرت حمزه  دانستند. طبق برخی روایت‌ها، پیکر ایشان به همان حالت اول باقی مانده بود، بدون این که نشانه‌ای از فساد یا پوسیدگی در آن دیده شود.
پس از مشاهده این صحنه، مقامات مذهبی و علما تصمیم گرفتند که قبر را مجدداً اصلاح کرده و پیکر مطهر حضرت حمزه  را در همان محل دفن کنند تا از هرگونه آسیب احتمالی جلوگیری شود.
این حادثه در کنار دیگر گزارش‌های مشابه از سالم ماندن اجساد برخی از شهدا، به عنوان نشانه‌ای از فضیلت و مقام والای آنان در نزد خداوند تلقی شده است. در قرآن کریم، خداوند درباره شهدا می‌فرماید:

“وَلَا تَحْسَبَنَّ ٱلَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ ٱللَّهِ أَمْوَٰتًۭا  بَلْ أَحْیَآءٌ عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ”
(سوره آل‌عمران، آیه ۱۶۹)
“گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شده‌اند، مرده‌اند، بلکه آنان زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند.”

این واقعه نشان‌دهنده جایگاه ویژه حضرت حمزه و سایر شهدای احد در نزد خداوند است. همچنین، نشان می‌دهد که برخی از اجساد شهدا به دلیل عنایت الهی از فساد و تجزیه در امان می‌مانند. این حادثه موجب گردید تا احترام و ارادت مسلمانان به مقام سیدالشهدا، حضرت حمزه (ع) بیش از پیش افزایش یابد.

در مورد نام افرادی که شاهد نمایان شدن پیکر حضرت حمزه در اثر سیلاب سال ۱۳۴۴ هجری قمری (۱۹۲۵ میلادی) بوده‌اند، اطلاعات دقیق و مستند اندکی در دسترس است. اما بر اساس برخی منابع تاریخی و روایات شفاهی، چند گروه از افراد در این واقعه حضور داشتند:

برخی از علمای بزرگ مکه و مدینه که در آن زمان مسئول امور مذهبی بودند، در محل حضور یافتند تا درباره وضعیت پیکر و تدفین مجدد تصمیم بگیرند.
شیخ عباس قطان (شهردار مکه در آن دوران) از جمله مقامات رسمی بود که در این واقعه نقش داشت.

افرادی که مسئولیت نگهداری از قبرستان شهدای احد را بر عهده داشتند، پس از وقوع سیل در منطقه حضور یافتند و متوجه نمایان شدن پیکر حضرت حمزه شدند.
برخی کارگران که مأمور به بازسازی و مرمت قبور بودند، هنگام مشاهده این صحنه، وحشت‌زده شدند، زیرا پیکر حضرت حمزه در وضعیتی سالم و تازه بود.
گزارش شده که جمعی از مردم مدینه که در پیرامون کوه احد زندگی می‌کردند، پس از شنیدن این خبر، به محل حادثه آمدند.
برخی از سالخوردگان مدینه بعدها این واقعه را به عنوان یکی از نشانه‌های کرامت شهدا نقل کرده‌اند.
برخی از نویسندگان و تاریخ‌نگاران مدینه، این ماجرا را در نوشته‌های خود ثبت کرده‌اند.
برخی روایات شفاهی از شیوخ و علمای آن زمان باقی مانده است که این حادثه را تأیید کرده‌اند.

دکتر طارق السویدان، اندیشمند و محقق معروف عرب، در برخی از گفته‌ها و مصاحبه‌های خود اشاره کرده است که در حادثه نمایان شدن پیکر حضرت حمزه در سال ۱۳۴۴ هجری قمری (۱۹۲۵ میلادی) حضور داشته است.

دکتر طارق السویدان خود در کتاب‌ها و سخنرانی‌هایش به این واقعه اشاره کرده و گفته است که در زمان وقوع این حادثه، او یکی از شاهدان عینی بوده است. طبق روایت‌های مختلف، دکتر السویدان در آن زمان کودک بوده و به همراه خانواده‌اش در مدینه زندگی می‌کرده است. او این خاطره را به عنوان یکی از تجربیات معنوی و تاریخی برجسته خود به یاد می‌آورد.

این ادعا، اگرچه در میان برخی از منابع مطرح شده، اما در تاریخ‌نگاری‌های رسمی به طور گسترده تأیید نشده است. به همین دلیل، باید این موضوع را با توجه به منابع مختلف و روایت‌های شفاهی که ممکن است با هم تفاوت‌هایی داشته باشند، مورد بررسی قرار داد.
در هر صورت، حضور دکتر طارق السویدان در این واقعه، بیشتر به عنوان یک روایت شخصی و خاطره‌ای از یک شاهد عینی مطرح است.

در مورد دکتر احمد الصواف و حضور او به عنوان یکی از شاهدان حادثه نمایان شدن پیکر حضرت حمزه در سال ۱۳۴۴ هجری قمری (۱۹۲۵ میلادی)، اطلاعات مستند و قطعی در منابع تاریخی گسترده در دسترس نیست.
با این حال، برخی از روایات شفاهی و نقل‌قول‌ها اشاره کرده‌اند که دکتر احمد الصواف یکی از افرادی بوده که این واقعه را مشاهده کرده و بعداً آن را نقل کرده است. اما چون نام او در منابع تاریخی رسمی مربوط به این حادثه ثبت نشده، نمی‌توان با قاطعیت این ادعا را تأیید کرد.

برای بررسی صحت این موضوع، باید منابع اولیه و مستندات تاریخی عرب و اسلامی آن دوران، به‌ویژه آرشیوهای مدینه منوره و گزارش‌های رسمی اداره امور حرمین شریفین، بررسی شود.

متأسفانه، عکس‌های مستندی از حادثه سیل در منطقه احد در سال ۱۳۴۴ هجری قمری (۱۹۲۵ میلادی) که منجر به نمایان شدن پیکر مطهر حضرت حمزه علیه السلام شد، در دسترس نیست. در آن زمان، امکانات عکاسی و مستندسازی به گستردگی امروز نبود و بسیاری از رویدادها به صورت شفاهی یا در متون تاریخی ثبت می‌شدند.

با این حال، برخی از منابع تاریخی و روایات شفاهی به این واقعه اشاره کرده‌اند. برای مثال، در کتاب «تاریخ المدینة المنورة» نوشته ابن شبه نمیری، به حوادثی مانند سیل‌های مدینه و تأثیرات آن‌ها بر قبور شهدا اشاره شده است.

اگر به دنبال تصاویر یا مستندات بیشتری درباره این حادثه هستید، پیشنهاد می‌کنم با مراکز تحقیقاتی و کتابخانه‌های تخصصی در زمینه تاریخ اسلام، به ویژه در مدینه منوره، تماس بگیرید. این مراکز ممکن است اطلاعات یا منابعی در این خصوص در اختیار داشته باشند.
اگر بخواهید اطلاعات دقیق‌تری در مورد نام افراد حاضر در این واقعه به دست آورید، باید منابع تاریخی مربوط به آن دوران را بررسی کرد. برخی از این منابع در آرشیوهای رسمی حرمین شریفین و گزارش‌های تاریخی مدینه موجود هستند.
در پایان ضروری بنظر می رسد که  اشاره نمایم که این کلیپ  ساختگی قصد آن را دارد که این رخداد تاریخی را اشاره نماید بنابراین مناظر و عکس های نشان داده شده در کلیپ یاد شده حقیقی نمی باشند.

* عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران و دارای هشت اثر چاپی در این راستا بنام  ” پیرامون حرمین شریفین “