عراق و مسیله خروج آمریکایی ها؛ السودانی راه الکاظمی را می رود؟

رسول سلیمی: تلاش برای خروج امریکا از عراق یکی از مهم ترین وعده های السودانی قبل از پذیرش پست نخست وزیری عراق بوده است. انتظار گروه های شیعه از السودانی برای تحقق این وعده از آنجا اهمیت دارد که دولت السودانی در درجه اول مورد حمایت هییت هماهنگی شیعیان، از جمله برخی از بازیگرانی است که با دولت کاظمی در تقابل بودند. باتوجه به این که برخی از بزرگ ترین حامیان سودانی با گروه های مسلحی مرتبط هستند که نیروهای آمریکایی را هدف قرار داده اند، در ابتدا برخی انتظارات وجود داشت که دوران تصدی او در برابر حضور نظامی آمریکا در عراق سخت گیرانه تر باشد. اما ناظران سیاسی می گویند علی رغم مبانی متضاد حمایت سیاسی دو نخست وزیر، سودانی در تلاش برای ایجاد تعادل بین تهران، متحدان عراقی آن و واشنگتن بسیاری از سیاست های سلف خود را دنبال می کند.

شباهت و تفاوت السودانی و کاظمی

در برنامه دولت که هم زمان با روی کار آمدن سودانی در آبان 1401/ اکتبر 2022 منتشر شد، او به نقش نیروهای ایتلاف در حمایت از عراق در مبارزه با تروریسم اذعان کرد. این در حالی است که سیاست های او شباهت زیادی به سیاست های دولت کاظمی داشت. سودانی بارها از نیروهای آمریکایی در عراق به عنوان “نیروهای دوست” یاد کرده است. علاوه بر این، در سال 1401/ اوایل 2023 – تنها چند ماه پس از آغاز دوره نخست وزیری، امریکا را “دوست عراق و یک شریک استراتژیک” خواند.

اگرچه دولت کاظمی با واشنگتن در چندین دور مذاکرات درباره نقش و ماموریت نیروهای آمریکایی در عراق تعامل داشت؛ اما همین رویکرد گفتگو-محور دولت قبلی عراق در دوره السودانی نیز ادامه یافته است اگرچه کاظمی دست کم در این زمینه موفق بود تا ایالات متحده را از حالت رزمی به یک ماموریت متمرکز بر آموزش تغییر دهد. در همی راستا نخست وزیر کنونی بر ادامه تعامل با ایتلاف به رهبری ایالات متحده در مورد موضع این کشور در عراق تاکید کرده است.

واشنگتن نیز در دوران نخست وزیری او دست کم تا قبل از جنگ غزه، از انجام هرگونه عملیات نظامی بزرگ در خاک عراق خودداری کرده است. در بحبوحه تشدید مجدد تنش، سودانی با فشار قابل توجهی از سوی نیروهای شیعه عراقی برای سخت تر کردن موضع خود در قبال حضور نیروهای آمریکایی مواجه است. این امر باعث تغییر لحن نخست وزیر شده است. وی در اواخر سال 2023 اظهار داشت: “دولت عراق به سمت پایان دادن به حضور نیروهای ایتلاف بین المللی حرکت می کند.”

نامه بایدن به دولت عراق درباره خروج امریکا از عراق

بااین حال، ناظران سیاسی می گویند السودانی تمایل به کاهش حضور نیروهای آمریکایی ندارد. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که برخی رسانه های آمریکایی نیز گزارش دادند سودانی به طور خصوصی به مقامات آمریکایی گفته می خواهد نیروهای آمریکایی بمانند.

به این ترتیب، به نظر می رسد سیاست و رویکرد کلی سودانی در قبال حضور ایالات متحده در عراق اساساً با رویکرد کاظمی تفاوتی ندارد. نخست وزیر فعلی در تلاش است تا تعادل سیاسی را در عراق حفظ کند. حفاظت از روابط خود با ایالات متحده و درعین حال حفظ روابط سازنده با کشورهای محور مقاومت در دستور کار است. اما ماجرا آنجا پیچیده می شود که پایگاه حمایت داخلی متفاوت او و مانور گسترده تر و موثرتر بین المللی و منطقه ای کاظمی، او را برجسته تر از السودانی بازنمایی می کرد.

این در حالی است که در جلسه 4 بهمن/ 24 ژانویه آلینا رومانوفسکی، سفیر ایالات متحده، حامل پیامی از سوی دولت جو بایدن بود که ظاهراً نه تنها دولت عراق، بلکه حامیان داخلی و منطقه ای این کشور نیز مخاطبش بودند. مقامات تا کنون از افشای جزییات در مورد محتوای این نامه خودداری کرده اند. بااین حال، رسانه های عربی می گویند این مکاتبه حول سه نکته کلیدی بوده است.

نخست، گفته می شود که نشانه ها از عدم مخالفت دولت بایدن با اعلام پایان ماموریت بین المللی برای مبارزه با گروه داعش حکایت دارند. این نکته ازآن رو حایز اهمیت است که چنین اقدامی، بازتعریف روابط استراتژیک بین بغداد و واشنگتن را در پی خواهد داشت.

دوم، در این نامه تاکید شده است خروج نظامی آمریکا از عراق به ماهیت چالش های نظامی و امنیتی پیش رو و توانایی بغداد برای مقابله با آن ها بستگی دارد. تعیین این موضوع با کمیسیون عالی نظامی مشترک ایالات متحده و عراق خواهد بود که ممکن است در مورد جدول زمانی احتمالی نیز بحث کنند.

نکته آخر آن است که در نامه مذکور هشدار داده شده که در صورت ادامه حملات گروه های مسلح مورد حمایت محور مقاومت به نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه، به هر طرفی که آمریکایی ها یا منافع آمریکا را هدف قرار دهد، “پاسخ” داده خواهد شد.

خروج امریکایی ها از عراق در پیوند با جنگ غزه

کارشناسان سیاسی معتقدند خروج کامل نیروهای آمریکایی از عراق در حال حاضر نه برای بغداد و نه برای واشنگتن یک گزینه واقع بینانه نیست. به این ترتیب، این حس کلی وجود دارد که دولت سودانی، همچون دولت های قبلی، درگیر مانورهای سیاسی برای منحرف کردن فشار از سوی شیعیان آن کشور است. این در حالی است که موضوع خروج آمریکا بازیگران کرد و سنی را نیز در موقعیت نامناسبی قرار می دهد. چرا که عدم حضور نیروهای خارجی در غرب و شمال عراق موجب خواهد شد آن مناطق در دسترس واحدهای بسیج مردمی عراق (حشدالشعبی) که تحت تسلط شیعیان هستند، قرار بگیرد.

دولت سودانی ازیک طرف نمی تواند از پوشش شیعی که از سوی هییت هماهنگی شیعیان و گروه های مسلح ارایه شده دست بردارد. از سوی دیگر، نمی تواند وارد یک نزاع سیاسی با دولت آمریکا شود؛ به ویژه در این برهه که آتش بس در غزه هنوز محقق نشده است و احتمال هرگونه خصومت سیاسی با پیامدهای نظامی در منطقه بیش از هر زمان دیگری است؛ بنابراین خواه ناخواه سرنوشت جنگ غزه که پیامدهای آن به حملات علیه امریکایی ها در عراق و سوریه و دریای سرخ منجر شده، خروج امریکا از عراق را نیز تحت تاثیر قرار داده است.

به این معنا که استمرار حملات به امریکایی ها، انگیزه دولت عراق برای حفظ توازن سیاسی در این کشور را به پشتوانه امریکایی ها افزایش خواهد داد. از سوی دیگر هر دولتی در عراق بدون توجه به پیمان های امنیتی، تجاری و نظامی با امریکایی ها قادر به پیشبرد یک برنامه اجرایی برای خروج امریکا از عراق نیست.

بنابراین، گذشت زمان به ضرر حامیان خروج امریکا از عراق در جریان است. با برآمدن ترامپ در امریکا در سیاست های کلی امریکایی ها تجدیدنظر خواهد شد و معادلات فعلی بی اعتبار خواهند بود. ازاین رو تحلیل معادلات در عراق در پیوند با متغیرهای سیاسی و نه نظامی در خاورمیانه قابل تحلیل است.

311213

عراق و مسیله خروج آمریکایی ها؛ السودانی راه الکاظمی را می رود؟