چرا فرانسه به معادلات قفقاز چشم دوخته است؟

به گزارش cmsd به نقل از دیپلماسی پلاس، منطقه مناقشه برانگیز و بحران خیز قفقاز همواره محل رقابت بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای مختلفی در سال های گذشته بوده است. با این حال طی ماه های اخیر رد و نشان تحرکات بازیگران جدیدی نیز به چشم می خورد که روز به روز در حال پررنگ تر شدن است و همین امر بر افزایش پیچیدگی های ژیوپلتیکی این منطقه افزوده است.

پس از انتشار گزارش های مختلف از فروش های تسلیحلاتی هند به ارمنستان، اکنون تحرکات سیاسی و نظامی فرانسوی ها در قفقاز شاخک حساسیت مقامات جمهوری آذربایجان را تحریک کرده است.

وزارت خارجه جمهوری آذربایجان روز شنبه، پاریس را به اتخاذ استانداردهای دوگانه دیپلماتیک متهم کرد و گفت که فرانسه قبلا علیه «تجاوزات ارمنستان و اشغال اراضی آذربایجان طی سال های متوالی سکوت اختیار کرده بود و الآن از ایروان طرفداری می کند.

مقامات و رسانه های آذربایجان همواره اتحادیه اروپا را به جانبداری از ایروان و به چالش کشیدن نقش باکو در روند صلح متهم کرده اند اما در یکسال گذشته دولت مکرون در اعلام حمایت از ارمنستان جانب احتیاط را کاملاً کنار گذاشته و رسماً سیاست های جمهوری آذربایجان در قره باغ را به چالش می کشد.

فرانسه به طور سنتی قوی ترین حامی ارمنستان در اتحادیه اروپا بوده است و در آخرین بازدید نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان از فرانسه در اواخر فوریه سال جاری میلادی، دو طرف در مورد نزدیکی بیشتر روابط توافق کردند. مکرون که پیشتر نیز خواستار توسعه چتر دفاعی ناتو در حمایت از ارمنستان شده بود، بر حمایت کشورش از ارمنستان، استقلال، تمامیت ارضی، روند دموکراتیک و آرمان های صلح آمیز آن تاکید کرد تا نشان دهد الیزه برای نقش آفرینی بیشتر در تحولات قفقاز خیز برداشته است و چه بسا حمایت های نظامی از ایروان جنبه های ملموس تری پیدا کند.

از زمانی که آذربایجان پاییز گذشته تصرف قره باغ را تکمیل کرد، فرانسه انواع قراردادهای کمک نظامی با ارمنستان منعقد کرده است، از جمله تهیه خودروهای زرهی، تسلیحات، تجهیزات و مهمات و همچنین بهبود قابلیت های دفاع هوایی. در سفر اخیر وزیر دفاع فرانسه به ایروان، ارمنستان قراردادی را برای خرید تجهیزات نظامی پیشرفته از شرکت صنایع جنگ افزاری فرانسوی «پی جی ام» منعقد کرد و مقامات پاریس تاکید کرده اند که این قراردادها ماهیت دفاعی دارد. برخی رسانه های غربی هم سال گذشته میلادی گزارش دادند که فرانسه از شرکت های هندی درخواست کرده تا سلاحهای موردنیاز ارمنستان را تامین کنند و طی آن قرار است اسلحه های خودکششی «تراجان» به ایروان تحویل داده شود. این تحرکات فرانسه، واکنش تند مقامات باکو را به همراه داشته است و اینگونه اقدامات را سبب شعله ور شدن آتش مجدد جنگ در قره باغ می دانند.

یافتن جای پایی در قفقاز

سیاست فرانسه در قبال ارمنستان با هدف یافتن جای پایی در قفقاز در پرتو یک موقعیت ژیوپلیتیکی که در حال شکل گیری است، انجام می شود. فرانسه در کنار ایالات متحده و روسیه، یکی از سه کشور عضو گروه «مینسک» را برعهده داشت؛ گروهی که چارچوبی را برای روند صلح از پایان اولین درگیری در دهه 1990 تا 2020 فراهم کرد. در آن دوران نیروهای ارمنی، قره باغ و مناطق اطراف جمهوری آذربایجان را تحت کنترل داشتند. گروه مینسک در طول سه دهه فعالیت خود نتوانست به هیچ پیشرفتی در برقراری صلح میان باکو و ایروان دست یابد و از سال 2010 که فرانسه و ایالات متحده علاقه خود را به ادامه نقش آفرینی گسترده در این مذاکرات از دست دادند، در رکود قرار گرفت. با غیبت فرانسه و آمریکا، روسیه توانست از خلاء جنگ دوم قره باغ به عنوان مذاکره کننده اصلی بین المللی و تامین کننده نیروهای به اصطلاح “حافظ صلح” استفاده کند و غربیها عملا از نقش آفرینی در این پرونده کنار گذاشته شدند.

با توجه به اینکه قره باغ برای همیشه به خاک آذربایجان ضمیمه شد و نقش میانجیگری فرانسه از این مناقشه سه دهه ای کوتاه شد، لذا رهبران الیزه دنبال این هستند تا از مسیر دیگری منافع خود را تامین کنند و با نزدیک شدن به ارمنستان جای پای خود را در این منطقه استراتژیک سفت کنند.

فرانسه تحت رهبری مکرون تلاش می کند نقش بازیگری خود در معادلات جهانی را ارتقا داده و جایگاه از دست رفته خود در گذشته را بازیابد. فرانسه که در سالهای اخیر مناطق تحت نفوذ خود در آفریقا را یکی پس از دیگری از دست داده است، اکنون به مناطق دیگر چشم دوخته تا بتواند وزن خود را در عرصه تحولات بین المللی بالا ببرد.

تحولات جهانی در دو سال گذشته، فرانسه را همانند سایر قدرت ها به این مسیر سوق داده تا ابزارهای قدرت خود در مناطق استراتژیک را افزایش دهند و حضور در مناطقی که نفت و گاز و کریدورهای ترانزیتی زیادی دارند، بیشتر در کانون توجه قرار گرفته اند.

نفوذ به خاکریز و حیاط خلوت روسیه

یکی از اهدافی که غربی ها و به ویژه فرانسه در قفقاز دنبال می کنند نفوذ در خاکریز سنتی روسیه است.

فرانسه به نیابت از ناتو تلاش می کند با ورود قدرتمند به قفقاز و تحکیم روابط خود با ارمنستان به عنوان عنصر ناراضی در جمهوری های سابق شوروری به مرزهای روسیه نزدیک شده و رقیب خود را تحت فشار قرار دهند.

حضور فعال فرانسه و دیگر اعضای ناتو در قفقاز، سبب می شود تا روسیه برای دفع تهدیدات در جنوب مرزهای خود، بخشی از توان خود را به این منطقه مصروف دارد و لاجرم بخشی از تمرکز خود در جبهه اوکراین را کاهش خواهد داد. جایی که غربی ها متحمل شکست های زیادی شده اند و سعی دارند این شکست ها را در سایر مناطق جبران کنند و قفقاز یکی از این جبهه ها است که غرب به آن توجه ویژه ای دارد.

فرانسه با حضور در قفقاز، می تواند تحرکات روسیه از نزدیک رصد کرده و هزینه های آنرا بالا ببرد. مکرون در هفته های گذشته با اظهارات خود درباره روند جنگ اوکراین و احتمال اعزام نیرو به این کشور برای مقابله با روسیه جنجال زیاد به پا کرده است و به همین دلیل نقشه حضور در قفقاز هم با هدف ضربه زدن به منافع مسکو تدوین شده است. از اینرو، مقامات کرملین بارها گفته اند که حضور فرانسه و دیگر کشورهای غربی در قفقاز برای ایجاد صلح نیست و اینگونه تحرکات تنش در منطقه را تشدید می کند.

اخیرا ارمنستان به دلیل اختلافات با روسیه، از «سازمان پیمان امنیت جمعی» خارج شد و نیکول پاشینیان از اتحادیه اروپا خواست تا ارمنستان را به عضویت این اتحادیه درآورند. فرانسه از احتمال کودتا در ارتش ارمنستان می ترسد و در تلاش است تا دولت پاشینیان را حفظ کند، زیرا پاشینیان در حال سوق دادن ارمنستان به سمت غرب است و به این باور رسیده که اتحاد با مسکو دیگر مفید نیست و این فرصت مناسبی برای فرانسه است تا جاه طلبی های خود را در قفقاز اجرایی کند.

سد کردن مسیر ترکیه و گذرگاه لاچین

کشورهای اروپایی که تقریبا مواضع حمایتی از ارمنستان را در پیش گرفته اند، سعی دارند مسیر جاه طلبی های ترکیه و آذربایجان را که با سیاستهای غرب در تضاد است، سد کنند. رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه که بزرگترین حامی باکو در مناقشه قره باغ بود، دنبال این است با احداث کریدور «زنگه زور» برنامه های جاه طلبانه خود برای تسلط بر کریدورهای ترانزیتی شرق و غرب و عملیاتی کردن طرح «جهان ترک» را محقق کنند.

این کریدور که مرز ایران و ارمنستان را قطع می کند بزرگترین خواسته مقامات باکو در سالهای اخیر بوده و روی احداث آن پافشاری می کنند. فرانسه با حمایت از ارمنستان و تقویت بنیه دفاعی آن، سعی دارد موازنه را به نفع این کشور در قفقاز بازگردانده و از تحقق کریدور زنگه زور جلوگیری کند.

ترکیه و آذربایجان سعی دارند با تکمیل این کریدور زمینی و در آینده با اتصال مسیر ترانس- خزر به قفقاز، کنترل مسیرهای اتصال شرق و غرب را در اختیار خود داشته باشند، مسیرهایی که پس از جنگ اوکراین بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته اند و به دلیل بسته بودن مرزهای روسیه به سمت اروپا، می تواند نقش ترانزیتی ترکیه را در تحولات منطقه ای ارتقا دهد.

با توجه به درگیر شدن روسیه در اروپا ترکیه تلاش می کند تا خلاء امنیتی به وجود آمده در قفقاز را پر کرده و جایگاه خود در تحولات منطقه را افزایش دهد. بنابراین فرانسه از طریق ارمنستان به دنبال مقابله و ایجاد مزاحمت برای ترکیه است تا نتواند برنامه های خود را اجرایی کند.

از سوی دیگر، ترکیه در یک دهه اخیر تلاش کرده تا کشورهای ترک زبان آسیای مرکزی و قفقاز را تحت لوای یک پرچم واحد به نام «جهان ترک» درآورد. سازمان کشورهای ترک با تعیین چشم اندازهای استراتژیک خود برای آینده با “سند چشم انداز جهان ترک-2040″، هدف خود را تقویت فضای اعتماد متقابل در جهان ترک، تقویت همبستگی سیاسی، تسریع فرصت های همکاری اقتصادی و فنی، ارایه روابط انسانی سالم، تضمین انباشت تاریخی و فرهنگی جهان ترک به گسترده ترین شکل ممکن اعلام کرده است.

در صورت تشکیل چنین سازمان قومیتی، ترکیه به عنوان لیدر آن نقش و جایگاه کلیدی خواهد داشت و می تواند کنترل این مناطق حیاتی را که به لحاظ انرژی غنی هستند در اختیار بگیرد. از آنجا که ترکیه و اتحادیه اروپا در برخی مسایل سیاسی با یکدیگر اختلافات دارند و رهبران آنکارا در برهه هایی برای گرفتن امتیازات از اروپا، این کشورها را تحت فشار قرار داده اند، لذا رهبران اروپا قدرت روزافزون ترکیه در آسیای مرکزی و قفقاز را برنمی تابند.

اتحادیه اروپا در ماجرای انتقال مهاجران سوری به کشورهای اروپایی از سوی ترکیه، با چالش جدی مواجه شد و به همین دلیل می خواهند ابزارهای فشار آنکارا علیه اروپا را از میان بردارند. نفوذ گسترده ترکیه در آسیای مرکزی و قفقاز، در زمانی که غرب با روسیه درگیر است، برای اردوغان این فرصت را فراهم خواهد کرد تا از این مناقشه برای اعمال فشار به غربی ها استفاده کند. اتحادیه اروپا پس از جنگ اوکراین به دلیل نیازهای شدید به نفت و گاز، دنبال تامین نیازهای انرژی خود از مسیرهای غیر ترکیه از جمله سرزمین های اشغالی و یونان برآمده است و این مسیله خشم آنکارا را در پی داشت که هشدار دادند هر گونه مسیر انتقال گاز و نفت به اروپا باید از خاک ترکیه عبور کند.

کشورهای اروپایی که از سیاست های ترکیه به شدت خشمگین هستند در تنش یونان و ترکیه جانب آتن را گرفته اند و تلاش می کنند برنامه های اردوغان در مدیترانه شرقی را خنثی کنند و این هدف در قفقاز هم کم و بیش دنبال می شود. چرا که افزایش جایگاه اقتصادی و سیاسی ترکیه در مناطق استراتژیک، برای اتحادیه اروپا نگران کننده است و دست این کشورها را زیر ساتور آنکارا قرار خواهد داد که در مواقع بحرانی می تواند به متحدان اروپایی ضربه بزند.

علاوه بر اینها، تاثیر عوامل فرهنگی، تاریخی و اجتماعی با ارمنستان، به ویژه با توجه به حضور جامعه بزرگ ارمنی در فرانسه و نقش آن در تدوین سیاست فرانسه به عنوان یک گروه فشار اضافه شده است و دولتمردان الیزه برای اینکه جامعه ارمنی را راضی نگه دارند درصددند در تنش بین ارمنستان و آذربایجان، از ایروان حمایت کنند.

با وجود تلاشهای فرانسه برای یافتن جای پایی در قفقاز جنوبی، اما این کشور به دلیل آثار جنگ اوکراین بر ارتش ها و اقتصادهای اروپا، قادر نخواهد بود تا نقش محوری در تنشهای قفقاز بازی کند، از طرفی روسیه هم اجازه نمی دهد ارمنستان به راحتی به سمت غرب حرکت کند و آرامش در مرزهای جنوبی را بهم بزند.

311311

چرا فرانسه به معادلات قفقاز چشم دوخته است؟